'' ΧΙΩΤΙΚΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ '' . Μιχάλη Γ. Καριάμη

Πέμπτη 19 Σεπτεμβρίου 2013

ΕΛΛΗΝΑΣ ΚΑΙ ΚΟΜΠΟΛΟΙ









Το κομπολόι ή επί το Ελληνικότερο ‘’ κομβολόγιο(ν)   κατασκευάζετε  από χάντρες οι οποίες μπορεί να είναι φτιαγμένες από ασήμι, γυαλί, κεχριμπάρι, κόκκαλο, κοράλλι, κουκούτσια καρπών, μέταλλο, πετρώματα, ημιπολύτιμους λίθους, μαργαριτάρια, ξύλο  και σήμερα από πλαστικό και οποιοδήποτε πρόσφορο υλικό. Το ποιο προσφιλές και διαδεδομένο υλικό για την κατασκευή χαντρών ανά τους αιώνες ήταν το κεχριμπάρι (Καχραμάν). Το θεωρούσαν χαλαρωτικό, και έκρυβε θεραπευτικές και ιαματικές  ιδιότητες. Μια λεπτή οπή από την κορυφή διαπερνά το κέντρο εκάστης χάνδρας και όλες μαζί είναι περασμένες σε ένα νήμα από διάφορα υλικά. Αλυσίδα (λεπτή), δέρμα, μετάξι , σπάγκος, μπορούν να παίξουν το ρόλο του νήματος . 


                                           Φωτογραφία κ. Νικολάκη Ανταλή 
Οι άκρες του είναι δεμένες μεταξύ τους με  κόμπο. Το νήμα έχει τέτοια έκταση  ώστε να δίνει την δυνατότητα οι χάντρες να μετατοπίζονται με ευχέρεια, αργά η μια μετά την άλλη, με τη βοήθεια των δακτύλων του χρήστη. Τον κόμπο του νήματος και άκρια του κομπολογιού, κοσμεί πάντα μια φούντα. Η όλη κατασκευή του κομπολογιού και Μπεγλέρι καλούμενου, έχει   την δυνατότητα να  στρέφεται γύρω από τα δάχτυλα του χρήστη. Ανά τους αιώνες, ήταν μια τελείως ανδρική υπόθεση και απασχόληση. Για την πατρότητα του υπάρχουν πολλές ιστορίες. Η αλήθεια της γένεσης του, χάνετε στα βάθη των αιώνων.       Η στοματική παράδοση, θέλει γύρω στα   500   π. Χ. κάπου στην μακρινή μας Ινδία, ένας  μαθητής ιερατικής σχολής, να είναι υποχρεωμένος να πει  108 φορές την προσευχή του (Μάντρα). Λόγω του ότι  ήταν αγράμματος και δεν γνώριζε να μετρά, ο δάσκαλος του, τρύπησε αντίστοιχα κουκούτσια.Τα πέρασε όλα μαζί σε ένα κορδόνι και έδεσε τις άκριες. 

                       Πανδαισία Χρωμάτων Νικ. Ανταλής

Αν ευσταθεί αυτή η ιστορία, αυτό ήταν το πρώτο υποτυπώδες προσευχητάριο. Εναλλάσσοντας θρησκείες και λαούς έλαβε ανάλογες ονομασίες . Οι Ινδουιστές και βουδιστές το ονόμαζαν «Τζεπιάν» ή «Τζέπα» Στη σανσκριτική γλώσσα υποδηλώνει την προσευχή. Σήμερα όμως έχει επικρατήσει η ονομασία «Mala» .   Οι  μουσουλμάνοι το είπαν «τασμπίχ» ή «τεσπίχ». Οι Γάλλοι «Chapelet».   Οι Γερμανοί « Rosencrantz» , οι Ιταλοί και γενικά οι  Οι ρωμαιοκαθολικοί  «Rosario» , «ροζάριο».
Οι Ελληνορθόδοξοι  «κομποσκοίνι» (με 54 κόμπους)  και «πατερήμι» είναι ο πρόδρομος  του κομπολογιού.  Γενικά παραδεκτό,  πάντως πως  Βυζαντινοί και   Σταυροφόροι είναι αυτοί που το μετέφεραν και το έκαναν γνωστό στη δύση. Σαν αντίλογο, για να μη χάσουμε σαν λαός την πατρότητα και του κομπολογιού θα πω ότι ως λέγουν  το χρησιμοποιούσαν οι προπάτορες μας στην διάρκεια των Ελευσίνιων μυστηρίων.

                                   Κέρατο Ταύρου με Ασήμι . Νικ. Α. Ανταλής

Οι προσευχές των Μουσουλμάνων προς τον Αλλάχ, μετρούνται σε 99, όσες και οι ιδιότητες του. Τόσες ήταν και οι χάντρες του «Τασμπίχ». Δεμένες, πολύ κοντά η μία στην άλλη, ώστε να είναι ποιο εύκολο το μέτρημα. Αργότερα μειώθηκαν σε 33. Σε αυτής της μορφής τα προσευχητάρια, κάθε ένδεκα χάντρες, η επόμενη είναι μικρότερου μεγέθους για να μη χάνουν το μέτρημα. Τρείς φορές έστρεφαν αργά, αργά το κομπολόι στη μια παλάμη τους. Με το τέλος κάθε προσευχής έσπρωχναν τη χάντρα με τον αντίχειρα τους  έως πουν και τις 99. Μια διαφορετική, επιμήκης χάντρα, ο «Θυρεός»  είναι η αρχή και το τέλος του κομπολογιού. Οι ανατολίτες την ονομάζουν «Αλλάχ» και εμείς «Παπά» Σήμερα, μπορούμε να δούμε σαν κατάληξη αντί για την φούντα μετά τον «Παπά», δυο πολύ μικρότερες χάντρες ή κάποιο γούρι . Πιθανά από το «Κόμπος» και το «Λέγει» , «Κομπολέγει», καταλήξαμε στην ονομασία «Κομπολόγι»,  «κομπολόι» . Το «Μπεγλέρι» των «κουτσαβάκιδων» είχε 16 χάντρες. Πάντως στα σημερινά κομπολόγια πάντα είναι μονός αριθμός γιατί πιστεύουν ότι φέρνει ευτυχία και γούρι στον κάτοχο του.                             

                                        Κεχριμπάρι Βαλτικής , Νικ. Α. Ανταλής 

Δεν έχει σημασία ποιος, που και πότε το ανακάλυψε. Από τότε άλλαξε πολλά χέρια και κατόχους έως που έπεσε σε εμάς. Οι Έλληνες του δώσαμε νέα υπόσταση. Το λατρέψαμε και το τραγουδήσαμε. Υπακούοντας   στα προστάγματα της ιδιοσυγκρασία μας ανέπτυξε μαζί μας άθραυστη σχέση .Η ύπαρξη του πήρε νέο νόημα. Έγινε ο αχώριστος σύντροφος μας. Κάτι το άκρως απαραίτητο και αναπόσπαστο της προσωπικότητας μας. Αν ρωτήσεις όλους τους ανθρώπους του κόσμου, χωρίς πολύ σκέψη και με βεβαιότητα θα πουν ότι το κομπολόι είναι Ελληνικό. Τεράστια η συναισθηματική αξία και η επιρροή για τον κάτοχο του. Παρά του ότι όλα τα κομπολόγια κάνουν την ίδια δουλειά, κάθε κομμάτι παραμένει ξεχωριστό. Διαφέρουν μεταξύ τους στα πάντα. Κατ,  αρχάς στο χρώμα , στο μέγεθος, στην ποιότητα , στο υλικό και στο σχήμα της χάντρας. Στο μήκος, το χρώμα και το υλικό του νήματος και της φούντας. Οι λεπτομέρειες και μαζί όλα τα ιδιαίτερα  στοιχεία του το κάνουν να φαντάζει  στα μάτια και μιλάει απευθείας στην καρδιά μας. Εκφράζει το μεράκι του καθενός μας , Ορισμένοι  να το θεωρούν σαν σύμβολο κύρους και υπόστασης. Η μοναδικότητα του Ελληνικού κομπολογιού, έγκειται στο ότι το χρησιμοποιούμε για προσωπική τέρψη. 

                                         Έβενος με Τιρκουάζ, Νικ.Α. Ανταλής

Αγχολυτικό για χαλάρωση και όχι για κάποια θρησκοτελετουργική ανάγκη. Αυτός και ο λόγος που έδωσαν αρκετό ελεύθερο χώρο μεταξύ των χαντρών. Ζητούσαμε πάντα λευτεριά και θέλουμε να ζουμε ελεύθεροι και να εκφράζουμε το γούστο μας. Σαν δώσαμε λευτεριά στις  ασυναγώνιστες κεχριμπαρένιες χάντρες, αυτές όταν κτυπούν μεταξύ τους παράγουν όμορφους ήχους. Αυτή η μελωδία και η άμεση επαφή με κάθε μια από τις χάντρες  έκανε το κομπολόι αναπόσπαστο τμήμα και επέκταση του εαυτού μας. Ορισμένοι το μεταχειρίζονται σαν φάρμακο εναντίον του καπνίσματος. Άλλωστε σαν λαός δεν είμαστε εραστές της προσευχής, της υποταγής και της λύπησης.  Σωστό κομπολόι, για τον καθένα μας είναι αυτό το οποίο τέρπει και ευχαριστεί αυτιά, δάκτυλα και μάτια . Πρέπει να είναι λειτουργικό και ανθεκτικό. Να έχει αρμονία στο μέγεθος τον όγκο και τα χρώματα. Εναρμονιζόμενο με τα κελεύσματα και τις επιταγές των εποχών, συνεχίζει να δηλώνει την όμορφη παρουσία του, όχι πλέον σαν αποκλειστικά αντρικό αντικείμενο. Κάτι το απαραίτητο για τον μάγκα και τον νταή.

                  '' ΣΤΑΥΡΑΚΑΣ '' , Χαρακτικό Νικ. Γιαλούρη

Ας θυμηθούμε τη χαρακτηριστική φιγούρα του θεάτρου Σκιών το «Σταύρακα» ή τους πονηρούς που κάναν μπλόκο, για να του πάρουν το μπεγλέρι .Σήμερα πλέον κοσμεί τα χέρια όμορφων υπάρξεων σαν απαραίτητο αξεσουάρ  και αντίδοτο συναισθηματικών επιπλοκών. Όπως το μπουζούκι, έτσι και αυτό εισέβαλε στα σαλόνια και έπαψε να είναι απασχόληση και πέρασμα χρόνου για μάγκες και αργόσχολους.  Ο γιός του αξέχαστου ναυτεργάτη φίλου μου και αγωνιστή Τάσσου, ΝικολάκηςΑνταλής, έχει σαν κύρια απασχόληση του το κομπολόι και εφοδιάζει τους μερακλήδες με πανέμορφα κομμάτια.  Κάμποσα από αυτά, ομορφαίνουν τις ώρες μου αλλά ευωδιάζουν το φτωχικό μου με τις μοσχοβολιές και τα θεία αρώματα που εκπέμπουν.


                            Μνήμη Νίκου Γιαλούρη

«Φτωχό κομπολογάκι μου, εσύ είσαι το μεράκι μου»

Μιχάλης Γ. Καριάμης
Συνταξ. Πλοίαρχος







11 σχόλια:

  1. Ενδιαφέρον, αν μη τι άλλο. Η προσωπική μου γνώση γύρω απ' αυτό περιορίζεται στη θύμηση των παππούδων η και ηλικιωμένων θείων που το χρησιμοποιούσαν και ως εκ τούτου έχει καταχορυθεί στο μυαλό μου, ως αξεσουάρ της τρίτης ηλικίας...Σε μια συζήτηση μου με τον πρώην πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας Γλαύκο Κληρίδη και στη παρατήρησή μου "αν το κομπολόι υποδηλώνει στρές" μου απάντησε, πως "κάθε αλλο, υποδηλώνει τον ήρεμο και αποφασιστικό, προσηλωμένο στους στόχους του άνδρα". Αυτά στα 1996, πριν απο μια ραδιοφωνική συνέντευξη στον LGR.....

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Νικόλα, λίγο πολύ, αυτή είναι η ιστορία του.....Προ ολίγων ετών νόμιζα πως ήταν απομεινάρι της Τουρκοκρατίας - Ευχαριστω για την προσοχή και τον σχολιασμό σου

      Διαγραφή
  2. καλήμερα καπετάν Μιχάλη έμενα με βοήθησε το κομπολόι πριν έντεκα χρονιά μετά από σαράντα τεσσερα χρόνια κατάχρησις που κάπνιζα εξήντα τσιγάρα εικοσιτετραορου βάσεως να κόψω το κάπνισμα

    Γιάννης Μυλωνάς

    ΑπάντησηΔιαγραφή

  3. Nicholas D. Chatzimanolis Λοιπόν, την ίδια ερώτηση του την ξαναέκανανο αρχές του 2000. Από κακή συνενόηση με το γραφείου Τύπου, ο πρόεδρος ήρθε νωρίτερα του αναμενομένου και μας έπιασε στον ύπνο. Θυμάμαι την Ελενα στο ρεσέψιον, με πήρε στο εσωτερικό τηλέφωνο σα χαμένη και μου λέει: Τρέχα είναι ο Κληρίδης εδώ και δεν είναι κανένας να τον υποδεχθεί....Ανετος εγώ και καλά μάγκας, έσπευσα να τον χαιρετήσω. μη αντιλαμβανόμενος την στιγμή. Ένα πρόεδρο που δεν υπήρχε κανείς μα κανείς στην υποδοχή του!!! Καλώς ήρθατε του λέω κε πρόεδρε. Είχατε καλό ταξίδι; Άσε τις πελάρες γιέ μου, μου είπε εκείνος ψιλοεκνευρισμένος. Μια βδομάδα έχω εδώ....Εχετε δίκιο ψέλισσα..Εχτές δεν είσασταν στην Νταουνιγκ στρήτ; Και συνέχισα: Θέλετε να περάσετε στο γραφείο μου μέχρι να ετοιμαστούν οι τεχνικοί μας; Να άνοιγε η γη να με καταπιεί εκείνη την ώρα. Που στ` ανάθεμα ήταν ο Τίτος, που ήταν ο Αλαφογιώργος, κάποιος από το τήμ ειδήσεων τέλος πάντων η ο διευθυντής του σταθμού; Μέχρι να έρθει το τσάι που παρήγγειλε και ενώ έξω στο προθάλαμο γινότανε χαμός από τις φωνές του γραμματέα του και του κόσμου που συγκεντρωνόταν από τα τριγύρω εργοστάσια, ο πρόεδρος αμέριμνος έπαιζε το κομπολόι του και χαμογελούσε. Ηταν το στυλ του άλλωστε, πάντα να χαμογελάει...Ηταν ένα μικρό ασημένιο κομπολόι, μ` ένα μπλε ματόχαντρο στη κορυφή..Τότε μου ήρθε η φαεινή ιδέα να ξανακάνω την ίδια ερώτηση που του είχα κάνει πριν περίπου πέντε χρόνια. Το θυμήθηκε, μου το είπε πως του είχα ξανακάνει την ίδια ερώτηση, γέλασε με την καρδιά του, με καθησύχασε για την αμηχανία μου και μου έδωσε την ίδια ακριβώς απάντηση αφού πρώτα μου συνέστησε να πάρω κι εγώ ένα. "Πως σημαίνει, τον ήρεμο, τον αποφασιστικό και προσηλωμένο στους στόχους του άνδρα"...Κάπου εκεί, ω του θαύματος, μπήκε στο γραφείο μου κάθιδρως, κατακίτρινος ένα κλικ πριν το εγκεφαλικό, ο Κυριάκος ο Τσούπρας, διευθυντής του σταθμού, ανταποκριτής του ΡΙΚ στο ΗΒ και πρώην διευθυντής σύνταξης της εφημερίδος Παροικιακή (ΑΚΕΛ): Kε Πρόεδρε απολογούμε είπε, κάνωντας μια υπόκλιση μέχρι το πάτωμα.......Φεύγοντας για το στούντιο και αγνοώντας όσους τον τριγύριζαν εκείνη την ώρα, ο Πρόεδρος μου έκλεισε το μάτι δείχνοντας μου το κομπολογάκι. ....Για την Ιστορία να σας πω, ότι με το πέρας της συνέντευξης κι αφού δόθηκαν οι απαραίτητες εξηγήσεις, - εν πλήρη ηρεμία πλέον - συζητούσα με τον Κυριάκο στο γραφείο του για το ότι είχε προηγηθεί . Συμφωνήσαμε στην Ολύμπια ηρεμία του Προέδρου και στον τρόπο που έπαιζε το κομπολόι του, το οποίο ξέχασα να πω δεν αποχωριζόταν ποτέ...Εγώ, μου είπε ο Κυριάκος, "πριν μπούμε στο στούντιο ήπια ένα διπλό κονιάκ και πήγα προς νερού μου τρείς φορές...Εσύ Κυριάκο μου του είπα, πρώτον δεν έχεις κομπολόι και δεύτερον δεν έχεις στις πλάτες σου τις τύχες της Κύπρου.......Αυτά τα ολίγα περί κομπολογιών - σαν τροφή για σκέψη και σαν συμβολή στην αξιόλογη έρευνα του Καν Μιχάλη....

    Nicholas D. Chatzimanolis

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Doortje van Lieshout

    Interesting and educational story.Μιχάλης Kalinichta.
    Ενδιαφέρουσα και εκπαιδευτική ιστορία. Μιχάλης kalinichta.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Χαίρομαι γιατί βλέπω σχόλια που υπογραμμίζουν την προσπάθεια αυτής της έρευνας και επιβραβεύουν τον σκοπό της, που είναι να γίνει κτήμα των αναγνωστών....Θα ήθελα πολύ περισσότερα βέβαια, μα και ένα μόνο με χαροποιεί, γιατί ο σκοπός -όπως το αντιλαμβάνομαι εγώ τουλάχιστον επετεύχθη....

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Αξιόλογη δουλειά και μπράβο για την επιμονή σου να δημοσιοποιείς την γνώση σου...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Στόχος των αναρτήσεων αυτών, που προέρχονται από συνεχή έρευνα και φυλλομέτρημα συγκεκριμένης βιβλιογραφίας, είναι οι αναγνώστες να γίνουν κοινωνοί αυτής της γνώσης, που επαναλαμβάνω προέρχεται από πολύ ενδελεχή έρευνα και συναρμολόγηση ευρημάτων...Γι αυτό, εγώ την θεωρώ αξιολογότατη σαν προσπάθεια και την επαινώ, ώστε να συνεχιστεί και η γνώση του ενός να γίνει κτήμα όλων μας. Σας διαβεβαιώ, πως αν ως άτομα αλλά και ως έθνος, μπορούσαμε να αφομοιώσουμε την βασική εγκυκλοπαιδική γνώση, μέσα από συνεργασία κι επικοινωνία, ώστε να μην καταπίνουμε αμάσητο ότι εκ του πονηρού μας σερβίρουν συγκεκριμένες πηγές, σήμερα θα είμαστε σε πολύ καλύτερη θέση και σε ατομικό αλλά κυρίως σε συλλογικό επίπεδο......

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. Που βρίσκεσαι? Που μπορώ να βρω ?

    ΑπάντησηΔιαγραφή