'' ΧΙΩΤΙΚΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ '' . Μιχάλη Γ. Καριάμη

Παρασκευή 12 Σεπτεμβρίου 2014

ΟΜΗΡΟΣ - Ο ΧΙΟΣ ΑΟΙΔΟΣ




Ο Χίος αοιδός Όμηρος, που γεννήθηκε στη Σμύρνη και τάφικε στην Ίο.


Στις 30 Ιουνίου 2005 συνεδρίασε το Νομαρχιακό Συμβούλιο Χίου, με πρώτο θέμα στην Ημερήσια διάταξη την ονοματοδοσία στον Κρατικό Αερολιμένα Χίου.
Ο εισηγητής (Νομάρχης) στην πολύ προσεγμένη τοποθέτησή του, πρότεινε την ονομασία ΟΜΗΡΟΣ, αξιοποιώντας ‘’το δώρο που δόθηκε στο νησί μας, να θεωρείται η πιθανότερη πατρίδα του Ομήρου’’ (1)
Αντιπροτείνοντας την ονομασία ΚΩΣΤΑΣ ΠΕΡΡΙΚΟΣ ανάφερα μεταξύ των άλλων προλογίζοντας(2)
‘’Δεν πρέπει να είμαστε σίγουροι για τη Χιώτικη καταγωγή του, επειδή υπήρξαμε τυχεροί με τα στοιχεία που διασώθηκαν και τα μεταχειρίστηκε με τον ιδανικότερο τρόπο η καταξιωμένη Δρ. Αθηνά Ζαχαρού-Λουτράρη. Τα στοιχεία για τη διεκδίκηση του Ομήρου από τις άλλες πόλεις, προφανώς θα κάηκαν στη Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας, παρέμειναν όμως αρκετά για την Ίο’’.
Αυτή η τοποθέτηση στόχευε την ιστορική αλήθεια, η οποία παραγκωνιζόταν με την οικειοποίηση της καταγωγής του Ομήρου, για καθαρούς λόγους marketing, όπως φάνηκε στις τοποθετήσεις που ακολούθησαν. Στην παρέμβασή μου αυτή ίσως να μην ήθελα να αδικηθεί και η Ιωνική γη, από όπου καταγόταν η Κρυστάλλω Χατζή Σαρρή, μάνα του πατέρα μου. Και είχα τους λόγους για τούτο, κρίνοντας από μια επιστολή ενός λόγιου από τη Σμύρνη σε έκδοση της Βιέννης (3), απόσπασμα της οποίας παραθέτω σε ελεύθερη μετάφραση:
(562) Αλλά η πιο λαμπρή δόξα της σοφίας της Σμύρνης είναι ο θείος Όμηρος, πατρίδα του οποίου καυχάται πως είναι
Α) Ο ίδιος ο Όμηρος σε ένα από τα επιγράμματα που του αποδίδεται, παραπονούμενος για την αφιλοξενία των Κυμαίων, μαρτυρεί τη Σμύρνη μητέρα πατρίδα του:
        Οίη μ΄ αίση δώκε πατήρ Ζεύς κύρμα γενέσθαι
(563 Νήπιον αιδοίης επί γούνασι μητρός αττάλων,
        Ην ποτ’ επύργωσαν βουλή Δίος Αιγοιόχοιο
        Λαοί Φρίκωνος (α) μάργων επιβήτορες ίππων,
        Αιολίδα ΣΜΥΡΝΑΝ αλιγείτονα ποτνιάνακτον.(4)
(α) Λαούς Φρίκωνος ονομάζει τους Κυμαίους, επειδή η Κύμη ονμαστηκε Φρικωνίς από το Φρίκιον όρος της Λοκρίδος, όπου οι Αιολείς, αφού σταμάτησαν για πολύ καιρό, πέρασαν ύστερα στην Ασία [ …..]


'
ο καπετάν Δημήτρης Μελαχροινούδης στην '' Δασκαλόπετρα'' των ιστορικών ''Κοίλων '' της Χίου


Β) Ο Όμηρος ονομάζεται από όλους ομόφωνα γιος του Μέλητα και Μελησιγενής και Μελησιάναξ. Ο Μέλης είναι Σμυρναίος. Ο Μέλης είναι ποταμός, και ο ποταμός δεν μπορεί να γεννά υιόν, παρά μόνον στον τόπο που η Μυθολογία αναφέρεται. Όμως ο Ηρόδοτος (β) εξηγεί αυτή τη ρήση, δηλ. η Κρηθίς, η μητέρα του Ομήρου, τον γέννησε κοντά στον ποταμό, γι αυτό και πήρε το όνομα.
(β) περί της Ομήρ. βιοτής
Γ) Εκτός από τον Μέλητα και τον Ηρόδοτο, κάποιος ανώνυμος συγγραφεύς της ζωής του Ομήρου, αναφέρει τη μαρτυρία του Πινδάρου, και ο Πλούταρχος του Αριστοτέλη (περί βίου Ομήρου) ότι ο Όμηρος ήταν γέννημα της Σμύρνης (γ)
(γ) Ανώνυμ. περί Ομήρ. έκδ. υπό Ιησού Βαρνεσίου
Δ) Ο Μόσχος Βουκολικός ποιητής στον επιτάφιό του στο Σμυρναίο Βίωνα κλαίει τη Σμύρνη, γιατί έχασε τούτο το βλαστάρι της, με τόσο μεγάλη ζημιά, όση και όταν έχασε και το παλιό της παιδί, τον Όμηρο.
‘Τούτο, Μέλη, νέον άλγος. Απώλετο πράν τοι Όμηρος’ (δ)
(δ) Μόσχ. Ειδύλ. Π.
Ε) Ο Στράβωνας, αφού αναφέρει ότι ζητούν για λογαριασμό τους οι Κολοφώνιοι και οι Χιώτες τον ποιητή, συμφωνεί με τους περισσότερους ότι η Σμύρνη είναι πατρίδα του Ομήρου (ε)
(ε) Γεωγρ. ΙΔ΄και ΙΒ΄ σ. 554
Αλλά ακόμη πριν από το Στράβωνα και τον Ηρόδοτο που ήκμασε ο Σκύλαξ ο Καρυανδινός στον Γεωγραφικόν του περίπλουν, λέγει ότι ο Όμηρος είναι Σμυρναίος (στ)
(στ) Σκυλ. Περίπλ. σελ. 79. Τόμ. Α συλλογ. Γεωγρ. εκδοθ. υπό Ζωσιμαδ. 1807.
Στ) Ο Πλούταρχος υποστηρίζει ότι ο Ομηρος είναι Σμυρναίος (ζ)
(ζ) Εν βίω Δημητρ. και περί βίου Ομήρ.
Ζ) Ο Φιλόστρατος ανάμεσα στις άλλες του εικόνες, σχεδίασε  και την καλλἰτερή του, την εικόνα του Μέλητος, χάρη του γιου του Ομήρου.
Η) Πολλά νομίσματα των Σμυρναίων, που φέρουν τον Όμηρο, παριστάνουν το δικαίωμά τους για τη γέννηση του Ποιητή στην πατρίδα τους, για τούτο είχε και Ομηρείον ή Ναό προς τιμή του Ομήρου, και νόμισμα που έφερε το όνομα του ποιητού ΟΜΗΡΕΙΟΝ (η)
(η) Στράβ. ΙΔ΄
Θ) Νομίσματα άλλων πόλεων μαρτυρούν ότι ο Όμηρος είναι Σμυρναίος. έτσι  σώζεται νόμισμα των Αμαστριανών από την Παφλαγονία που είχε επιγραφή από τη μια μεριά ΟΜΗΡΟC και από την άλλη ΜΕΛΗC (θ)
(θ) Joseph Eckhel. Tom.. 11. Jon. pag. 362
I) Aκόμη δείχνουν στους περιηγητές το σπήλαιον του Ομήρου, το οποίο μνημονεύει ο Παυσανίας (ι) που τιμόταν στον καιρό του, γιατί σε αυτό έγραφε τα ποιήματα. Πολύ πιθανό το σπήλαιο αυτό να βρίσκεται πίσω από τον Πάγο, κοντά στο παλαιό υδραγωγείο στην αριστερή όχθη του Μέλητα, όπως παρατήρησε ο Χάντλερος.
(ι) Παυσαν. Βιβ. Ζ κεφ. 5 και Στράβ. ΙΒ και Stat. 2, και Sylv.2.
ΙΑ) Στα απομνημονεύματα της Φιλολογίας (Memoires de Litterature) σώζεται παλιά επιγραφή που βρέθηκε στη Σμύρνη, η οποία αναφέρει το όνομα κάποιου ιατρού Σμυρναίου, Ερμογένους του Χαρμίδου, και τα διάφορα συγγράματά του, μεταξύ των οποίων φαίνεται και ένα για την πατρίδα του Ομήρου.



ο καπετάν Δημήτρης Μελαχροινούσης, είχε αντιπροτείνει την ονομασία ΚΩΣΤΑΣ ΠΕΡΡΙΚΟΣ, για το αεροδρόμιο της Χίου 

(ΙΒ) Οι πιο αξιόλογοι Ρωμαίοι συγγραφείς και ποιητές, π.χ. ο Λουκιανός (ια), Σίλιος Ιταλικός (ιβ), Κικέρων (ιγ) και άλλοι ομολογούν ότι ο Όμηρος είναι Σμυρναίος.
(ια) pro Archia (ιβ) Voyage de Levant. Lettre xxi  (ιγ) Noel dictionaire de Fable
ΙΓ) Πολλοί ξένοι νεώτεροι σοφοί, όπως ο Kuster, Tanegy, Le Favre, Madame Dacier, Cuper, Schotte, Fabricius, Tournefort, Noel και άλλοι πολλοί και Άγγλοι και Γερμανοί και Γάλλοι και Ιταλοί κρίνουν προφανή αδικία να αφήνουν τον Μέλητα και τη Σμύρνη, ζητώντας αλλού την γενέτειρα του Ομήρου.
Αλλά οι φιλόκαλοι και φιλότιμοι Χιώτες θέλουν τον Όμηρο δικό τους.
- Προβάλλουν για μάρτυρα τον Βουκολικό Θεόκριτο, ο οποίος ονόμασε φανερά τον Όμηρο –Χίον αοιδόν (ιδ)
(ιδ) Ειδύλ. ΙΔ΄
- Αναφέρουν του ιδίου του Ποιητή την μαρτυρία
   Οικεί δε Χίω ένι παιπαλοέσση (ιε)
 (ιε) Ύμν. εις Απόλ. στιχ. 176
- Προβάλλουν παλιά οικογένεια της πατρίδος τους, που ονομαζόταν Ομηρίδαι
- Δείχνουν νομίσματα της Χίου με τη μορφή του Ποιητἠ.
- Δείχνουν Σχολείον Ομήρου και καθέδρα, όπου δίδασκε ο Ποιητής
Όλες αυτές οι μαρτυρίες τους και αν ήταν αληθινές, καμιά δεν βεβαιώνει τη Χίο ως πατρίδα του Ομήρου. Ο Όμηρος λέγει, όχι πως γεννήθηκε, αλλά πως κατοικεί στη Χίο. Οι Ομηρίδες υπήρχαν στη Χίο. Αλλά έτσι ονομάζονταν όχι οι απόγονοι του Ποιητή, αλλά οι ραψωδοί από τον Κύναιθο, οι οποίοι έψαλλαν και δίδασκαν τα έπη του Ομήρου (ιστ)
(ιστ) Ο Κύναιθος ήταν Χιώτης, που ήκμασε κατά την 69 Ολυμπιάδα.
Συνεχίζοντας την τοποθέτησή μου διερωτήθηκα κατά πόσο μας είναι γνωστός ο Όμηρος Εκτός από το ‘’Μήνιν άοιδε θεά’’ και το  Άνδρα μοι έννεπε Μούσα’’, πόσο καλά γνωρίζομε τον Όμηρο; Το ενδιαφέρον για τη συντριπτική πλειοψηφία είναι μηδαμινό ή ανύπαρκτο, κρίνοντας από την προσέλευση που υπάρχει σε σχετικά συνέδρια, όπως π.χ. αυτού της EUROCLASSICA,  που θα επαναληφθεί και φέτος σε λίγες μέρες. Πέραν ενός χαιρετισμού, πόσοι στη συνέχεια το παρακολουθούν. Φυσικά δεν αναφερόμαστε στη γενναιόδωρη οικονομική στήριξη από την Αυτοδιοίκηση. Αν υπήρχε τέτοιο ενδιαφέρον, μου δίνεται η ευκαιρία να προκαλέσω εισηγούμενος την έκδοση  των ποιημάτων του Διδυμούση ποιητή Γιάννη Αβδελιώδη (1855-1922), τον οποίο η Ουράνα Διοματάρη συγκαταλέγει στους Ομηρίδες (5)
Το ενδιαφέρον για τον Όμηρο, αντανακλάται στην ποίηση και τα γράμματα γενικότερα και δεν εξοφλείται με το δόσιμο του ονόματος, όπως στην περίπτωση μας. Στην πράξη μεταφράζεται, μεταξύ των άλλων, στην εξεύρεση λύσης για την κανονική λειτουργία, με το κατάλληλο προσωπικό, της Βιβλιοθήκης Κοραή, ώστε να αναδειχτούν οι καταχωνιασμένοι θησαυροί της, χωρίς να θέλω να αναφερθώ στο ‘’ιστορικό’’ ενδιαφέρον που διαπίστωσα επί δέκα χρόνια, όταν ανήκα στο εφορευτικό της συμβούλιο.
Με αυτό το πνεύμα καταλήγει και ο διατριβογράφος στο τέλος της επιστολής του:
(567) Και αυτός ο Όμηρος, νομίζω, αν ήτο τρόπος να ακουσθή η φωνή του από τον τάφον, ήθελεν ειπείν και προς τους συμπατριώτας του Σμυρναίους και προς τους εραστάς του Χίους, και προς όλους τους Έλληνας, ότι ‘Μήτηρ μου και αδελφοί μου είναι οι μιμούμενοι την αρετήν μου’(*)
Προσπάθειες ανεύρεσης του τάφου του Ομήρου έγιναν στη βόρειο Χίο, μετά από υπόδειξη του Γιάννη Περρίκου. Όμως παλαιότερα (1817) αναφέρεται σχετικό χωρίο από τον Παυσανία σε γαλλικό ποίημα: ‘Μεταβαίνοντες οι Αργείοι κατά πενταετίαν εις της νήσου Ίου τα παράλια,έκαμναν σπονδάς επάνω εις τον εκεί ευρισκόμενον του Ομήρου τάφον’ (J. P. BRES  από το Mercure de France, Samedi 2 Aout 1817, No 31,Paris) (6)
(*) Tην επιστολή κλείνει μια προτροπή που αξίζει να σημειωθεί: «Οι εκδόται του Λ.Ε. προτρέπουν τους Χίους να είπουν τας απόψεις τους περί καταγωγής του Ομήρου». Δεν έχομε υπόψη στοιχεία για απάντηση στα παραπάνω. Διαβάζοντας όμως στον πρόλογο του πονήματος της Αθηνάς Ζαχαρού-Λουτράρη «Ομηρος Χίος αοιδός» την κριτική του Ομηριστή με παγκόσμια ακτινοβολία Francisco R. Andrados, ότι «έρχεται το βιβλίο για να καλύψει ένα μεγάλο κενό», μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα ότι χρειάστηκαν κοντά δυο αιώνες (για την ακρίβεια 188 χρόνια) από τότε, για να υπάρξει μια χιώτικη απάντηση, αλλά με άρωμα Καρδίτσας.
(1) Πρακτικό 7ης Συνεδρίασης σελ.5, (2) ό.π.π. σελ.6, (3) ΕΡΜΗΣ Ο ΛΟΓΙΟΣ, α΄Νοεμ. 1817. Κ. Οικονόμου. Αυτοσχέδιος διατριβή περί Σμύρνης (549-567),
(4) Ποια μοίρα μου ’δωσε ο πατέρας Δίας να γίνω πολύπειρος άνθρωπος / μωρό παιδί, που παίζει στα γόνατα της σεβαστής του μάνας / που κάποτε την έκτισαν με τη θέληση του ασπιδοφόρου Δία / οι στρατοί του Φρίκωνα, οι αναβάτες των ατίθασων αλόγων / την Αιολική Σμύρνη, την παραθαλάσσια, τη χώρα σεβαστών βασιλιάδων (Ευγενικά μεταφρασμένο από τον εκπαιδευτικό Λ. Πυργάρη στις 26-10-05). (5) Εφημ. Καλλιμασιώτικα και Νέα του Ανέμωνα, Απρίλης ’92, αρ. φ. 23, Δημ. Μελαχροινούδη: Προσωπικότητες του Ανέμωνα, (6) ΕΡΜΗΣ Ο ΛΟΓΙΟΣ α΄Απρ. 1818 (145).

καπετάν Δημήτρης Μελαχροινούδης "Νοτιοχωρούσης", ο ακούραστος ερευνητής της ιστορίας του Μυροβόλου νησιού μας



Δημ. Μελαχροινούδης e-mail: dimeladis@gmail.com




2 σχόλια:

  1. Καλημέρα σου καλέ μου φίλε. Πιστεύοντας στην Ελευθερία λόγου και στο Ελεύθερο βήμα ανάρτησα το κείμενο σου, αν και σαν φανατικός Χιώτης, διαφωνώ σε πάρα πολλά. Γνωρίζεις τους αγώνες μου για να γίνει γνωστός ο ήρωας - οραματιστής Κώστας Περρίκος και όσο ζω θα αγωνίζομαι για τη δικαίωση και αποκατάσταση της εις βάρος του αδικίας. Όμως ο Χιώτης Θείος Όμηρος αποτελεί ένα τεράστιο κορυφαίο και κυρίαρχο κεφάλαιο για όλη την ανθρωπότητα. Ασύγκριτο το μέγεθος του. Ανόμοιες οι συγκρίσεις. Και οι δυο τιμούν το νησί μας, διαφορετική όμως η συμβολή του καθενός. Όσο για την πατρότητα του 'Ομηρου...ΝΑΙ ΤΟΝ ΘΈΛΩ και των θεωρώ Χιώτη. Γνωρίζεις πολύ καλά, ότι στοματική παράδοση χιλιετιών και περιγραφές (πιθανά αδαών περιηγητών) θέλουν τον τάφο του στον Ανάβατο. τα Καρδάμυλα- στον Άγγελο και σε πάμπολλα άλλα μέρη του Μυροβόλου νησιού μας. Αδερφέ, γνωρίζεις πολύ καλά την παράδοση των Ομηρίδων στο νησί μας. Συμμετέχεις ενεργά στις ετήσιες εκδηλωσεις της Ομηρικής Ακαδημίας, μη θέλεις λοιπόν να μας στερήσεις το προπάππου μας .Το θεωρούμε ...Τον θέλουμε .... και ...Είναι Δικός μας
    Παντοτινά Φίλος και συνοδοιπόρος σου
    Μιχάλης Γ. Καριάμης
    Πλοίαρχος Ε.Ν

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Καλλιμασιά 7 Ιαν. 2019. Αγαπητέ εν θαλάσση Αδελφέ, ψάχνοντας σήμερα για αναφορές στον Κ. Περρίκο σκόνταψα στην απάντησή σου. Αποκαλύπτομαι πρώρα-πρώτα για τις γνώσεις σου όσον αφορά τη μικροϊστορία του νησιού μας (τα ελάσσονα προϋπόθεση για τα μείζονα). Μετά θάθελα να δικαιολογήσεις την ένσταση της γιαγιάς μου γεννημένης στο Μοναστήρι της Ερυθραίας που από το σπίτι της έβλεπε τη Σμύρνη. Και εγώ Χιώτης νοιώθω, όμως χανάλι του Περρίκου. Θα κλείσω με αυτά που λέγει ο Ομηρος για την καταγωγή του: Μήτηρ μου και αδελφοί μου εισίν οι μιμούμενοι την αρετήν μου. Άλλωστε το DNA Χιωτών-Σμυρναίων σε πολλά είναι το ίδιο

      Διαγραφή