Ο ΒΑΡΔΟΣ ΤΗΣ ΑΜΑΝΗΣ

 Ο Βάρδος και λαογράφος της Αμανής

 ( Αμανή  =  Βουνό της  Βόρειας Χίου. )

                                           Ο Βάρδος κ. Δημήτρης Μ. Πουλής

Τον συναντήσαμε στο σπίτι του, στο Χαλάνδρι. Η αετίσια ματιά του σε καθηλώνει και σε προϊδεάζει για το ποιόν έχεις απέναντί σου.   Ο μπάρμπα-Δημήτρης Μαρκέλλου Πουλής είναι ένας τους τελευταίους επιζώντες βάρδους του Ανατολικού Αιγαίου.                 Τον απαντήσαμε στο πλαίσιο του οδοιπορικού μας στους τόπους και στους ανθρώπους της μουσικής μας παράδοσης.

                              Στο σπίτι του στο Χαλάνδρι με τις αγαπημένες του,                                                            Μαρία (Σύζυγο ) και την μοναχοκόρη του Βασιλική 

Ο σεβάσμιος και ανήσυχος γέροντας δεν έμεινε αργός ούτε λεπτό στη ραστώνη του συνταξιούχου του περιστοιχισμένου από την αγάπη της οικογένειας και των αναμνήσεών του. Πάντα ενεργητικός και ανήσυχος, με ξεχωριστή αγάπη και προσφορά για τον τόπο του. Αν πούμε ότι μέσα στο χωνευτήρι της Αθήνας αυτός  φυλάει Θερμοπύλες, δεν θα είναι υπερβολή. Γόνος οικογένειας με πλούσια μουσική παράδοση χαμένη στα βάθη των αιώνων. Ο προπάππος του, ο γέρο-Βασίλης Ελευθερίου, έπαιζε γκάιντα. Από τα παιδιά του, ο Χαράλαμπος έπαιζε λαούτο, ο Νικόλας βιολί και ο Σταμάτης λαούτο. Ο πατέρας του

Μπάρμπα-Δημήτρη, ο Μαρκέλλος Πουλής, έπαιζε μαντολίνο, σαντούρι και κλαρίνο. Ο αδελφός του Παναγιώτης έπαιζε κλαρίνο. Πώς ήταν λοιπόν δυνατόν να ξεφύγει αυτός από την παράδοση; Ο ίδιος έπαιζε ούτι!!!

Γεννήθηκε στην Παλιά Ποταμιά της Χίου το 1925. Όταν λέμε Παλιά Ποταμιά, εννοούμε ένα παραδείσιο χωριό σε μια χαράδρα, κρυμμένο από βάσκανων ανθρώπων τη ματιά.                 Ένα μοναδικό χωριό στολίδι, έρημο και ερειπωμένο σήμερα, με μοναδικό κάτοικο τον προστάτη του Άγιο Αντώνη με την άσβεστη καντήλα του. Τον στερνό βιγλάτορα.            Ένα χωριό ερειπιώνας, το οποίο αν ήταν σε οποιανδήποτε άλλη πατρίδα θα το πρόσεχαν σαν κόρη οφθαλμού και θα το πρόβαλαν ως τουριστική ατραξιόν! Ένα χωριό φημισμένο για τους αναρίθμητους μουσικούς του, όπως καταμαρτυρεί και το χιώτικο δημοτικό τραγούδι το οποίο διαλαλεί για το εκλεκτό προϊόν κάθε χωριού:

Παλιά Ποταμιά : Στον αυλόγυρο του Αγίου Αντωνίου, 

                                    ομιλεί στο συνεργείο της ΑΛΗΘΕΙΑ Τ/V ,                                  

 μαζί με τον υπέρ-αιωνόβιο κ. Παν. Αντ. Καριάμη

«Στην Πισπιλούντα αμύγδαλα,

στην Ποταμιά παιχνίδια, (μουσικά όργανα)
Φροδίσια και στα Χάλαντρα
θα πάρουμε απίδια».

                                     *

Ο Δημήτρης Πουλής ξεκίνησε την καριέρα του ως μουσικός σε ηλικία δεκαέξι ετών. Δάσκαλος του ήταν ο Πανανής από το χωριό Σπαρτούντα. Εργάστηκε σαν ζευγάρι με τον μεγαλύτερο αδελφό του Παναγιώτη και τους Γιώργη Ι. Πούπαλο, βιολί, και Γιώργη Ν. Καρυάμη (Καλέκα), λαούτο. Οι μουσικοί της Ποταμιάς ζούσαν από τους κόπους τους με τα χωράφια και τα ζώα τους.  Σαν μουσικοί, έπαιζαν ευκαιριακά σε γάμους, πανηγύρια και διασκεδάσεις και την Πρωτοχρονιά κατέβαιναν στη Χώρα για να πουν τα Κάλαντα.

Θυμάται τους παρακάτω δεκαπέντε επαγγελματίες λαϊκούς οργανοπαίχτες της Παλιάς Ποταμιάς:

Βασίλη Ελευθερίου - Γκάιντα

Βασίλη Σ. Ελευθερίου (Βασιλάκι) - Κλαρίνο

Κυριάκο Ν. Ελευθερίου - Κλαρίνο

Μιχάλη Ν. Ελευθερίου - Βιολί

Νικόλα Β. Ελευρερίου - Βιολί

Σταμάτη Β. Ελευθερίου- Λαούτο

Χαράλαμπο Β. Ελευθερίου - Λαούτο

Ελευθέριο Γ. Καρυάμη - Λαούτο   

Γιώργη Ν. Καρυάμη (Καλέκα) - Λαούτο  

Βασίλη Σ.  Πούπαλο - Λαούτο

Γιάννη Ν. Πούπαλο - Βιολί

Γιώργη Ι. Πούπαλο - Βιολί

Δημήτρη Ι. Πούπαλο - Λαούτο

Μαρκέλλο Δ. Πουλή - Μαντολίνο, Κλαρίνο και Σαντούρι

Παναγιώτη Μ. Πουλή - Κλαρίνο

Χριστοφή Ψάλλα - Ντέφι

              Ο κυρ Δημήτρης, καθ' ην ενώ  αναπολεί τα περασμένα

Αφού είχε υπηρετήσει για τρία χρόνια τη στρατιωτική του θητεία (εμπόλεμη), οι άσχημες οικονομικές συνθήκες της εποχής τον ανάγκασαν στα είκοσι οκτώ του χρόνια να αφήσει οριστικά το χωριό του και να έλθει στην Αθήνα για καλύτερη ζωή. Παντρεύτηκε τη Μαρία, κόρη του παπά-Γιώργη Πουλή, με την οποία απέκτησαν τρία παιδιά. Τον Μάρκελλο, τον Γιώργο και τη Βάσω.

                  Μαρία , Μαρκέλλος , Γιώργος Δημητρίου Πουλή  - Σύζυγος και Γιοί 

Η ζωή στην πρωτεύουσα δύσκολη. Για να επιβιώσει άρπαζε κάθε ευκαιρία που του παρουσιαζόταν.         Σε ένα πανηγύρι των Αφροδισιανών γνώρισε τους εξαιρετικούς μουσικούς Νίκο και Γιασεμή  Σαραγούδα. Αργότερα γνωρίστηκε με τον Στάθη Κουκουλάρη, δεξιοτέχνη στο βιολί. Από τότε έπαιζε περιστασιακά μαζί τους σε χορούς συλλόγων, σε πανηγύρια και σε γάμους. Καρπός της συνεργασίας τους δύο κασέτες  από την εταιρεία SYMBAN SOUND, όπου συμμετείχαν επίσης ο εκπληκτικός Μανώλης Φωτεινός (Αμαδιανός) στο κλαρίνο, από τις Αμάδες της Χίου, αλλά και ένας εξαιρετικός Τούρκος μουσικός, στο τουμπερλέκι.           

                                                Κατάθεση Ψυχής  Δημητρίου Μ. Πουλή

Εμφανίστηκε αρκετές φορές σε διάφορες μουσικές εκπομπές της ελληνικής τηλεόρασης, είτε με το Μουσικό Σχολείο του  Αριστείδη Μόσχου σε τραγούδια της Χίου, είτε σε εκπομπές της ΕΡΤ1 του Γ. Μυλωνά με μικρασιάτικα τραγούδια. Επίσης έλαβε μέρος σε συναυλίες που διοργάνωνε ο παπά-Λάμπρος, εφημέριος της ενορίας του Αγίου Αθανασίου Πολυδρόσου.

Τα πρώτα χρόνια του ξεριζωμού από τις πατρογονικές εστίες τα τραγούδια του τόπου και της γενέθλιας γης είχαν απήχηση. Με το πέρασμα των χρόνων και των γενεών έπαψαν να προκαλούν το ενδιαφέρον των νέων... Το παραδοσιακό τραγούδι έσβηνε!  Οι παλιοί οργανοπαίχτες δεν έπαιρναν χρήματα, αλλά περίμεναν τα «τυχερά» τους τα «κολλήματα», δηλαδή τη «χαρτούρα».

      Τυχερός ήταν ο τραγουδιστής ο οποίος είχε την ικανότητα να αυτοσχεδιάζει και να σκαρώνει «παινέματα» στον κατά περίπτωση τυχερό. Αυτός με τη σειρά του και ανάλογα με το χουβαρδαλίκι του αντάμειβε τον τραγουδιστή. Κατά δήλωσή του, «Δεν υπάρχει πιο σκάρτο επάγγελμα από το σινάφι των μουσικών. Ποτέ δεν πιάνονται φίλοι. Αν δουν ότι ξεχωρίζεις και θα γίνεις καλύτερος από αυτούς, σε σαμποτάρουν, για να μην ακουστεί το όνομά σου». Ένας από τους ωραιότερους  αμανέδες τους οποίους τραγούδησε και ίσως με ιδιαίτερο μεράκι, γιατί πιθανόν έκρυβε κάποιο ανομολόγητο παράπονό του, ήταν το:

«Θέλω να πάρω ένα χαρτί,
μια μέρα να καθίσω,
πάλι ν’ αρχίσω απ’ την αρχή,
τα λάθη μου να σβήσω».

 Ζει με το παράπονο ότι τον πρόδωσε η όρασή του. Τα χέρια του τρέμουν και δεν μπορεί να γράψει. Έχουν αναλάβει τα παιδιά του και τα εγγόνια του. Του αφιερώνουν χρόνο, ώστε να καταγράψουν τις σκέψεις, τις ιστορίες και τις αναμνήσεις του. Η προσφορά του στην καταγραφή της ιστορίας της λαογραφίας και των τοπωνυμίων του τόπου του, μοναδική και πολυποίκιλη. Ανεκτίμητη η συμβολή του στην τελική διαμόρφωση των βιβλίων Η Ποταμιά της Χίου (1978) και Η Πισπιλούντα της Χίου (1981) του Ταξίαρχου Ι.Ν. Γιούργαλη. Επίσης στο  βιβλίο Η Ποταμιά της Χίου (1991) του αδελφού του ιερέα Ι.Μ. Πουλή καθώς επίσης και αρκετά δημοσιεύματα του γράφοντος σε ημερήσια φύλλα του τοπικού τύπου της Χίου.

 Το 1999, εξέδωσε το βιβλίο του Οι Αναμνήσεις μου, αποτελούμενο από 147 σελίδες, γραμμένο όλο σε έμμετρο λόγο.

Τέλος, με δικά του έξοδα, στο ανακαινισμένο σχολείο της Παλιάς Ποταμιάς υπάρχει εντοιχισμένη  μαρμαρένια πλάκα η οποία γνωρίζει στον επισκέπτη ότι:

ΕΔΩ ΕΙΝΑΙ Η ΠΟΤΑΜΙΑ
ΑΥΤΟ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΧΩΡΙΟ ΜΑΣ
ΑΓΙΟΣ ΑΝΤΩΝΗΣ ΔΕΞΙΑ
ΚΑΙ ΤΟΥΤΟ ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΜΑΣ
ΕΓΚΑΤΕΛΕΙΦΘΗ ΤΑ ΕΤΗ
1960 1970                                                                                                            
                ΟΤΕ ΕΓΕΝΕΤΟ Ο  ΟΙΚΙΣΜΟΣ
                ΝΕΑΣ ΠΟΤΑΜΙΑΣ    ΛΑΟΡΚΙΑ
                ΚΑΤΩΚΟΥΝ  ΔΕ ΕΝ ΑΥΤΩ
                ΑΙ ΕΞΗΣ ΓΕΝΕΑΙ
                ΕΛΕΥΘΕΡΙΔΕΣ    ΚΑΖΑΔΕΣ
                ΚΑΡΥΑΜΙΔΕΣ     ΚΟΝΤΟΥΔΕΣ
                ΠΟΥΛΗΔΕΣ         ΠΟΥΠΑΛΗΔΕΣ
                ΧΑΜΕΤΗΔΕΣ       ΨΑΛΗΔΕΣ
                ΚΟΥΤΣΟΒΑΣΙΛΗΔΕΣ
                ΜΠΟΥΡΝΙΑΔΕΣ
                ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ   ΜΑΡΚΕΛΛΟΥ  ΠΟΥΛΗΣ
                                     1972

Αυτός είναι ο άνθρωπος της διπλανής σας πόρτας, ο περιστοιχισμένος από την αγάπη και τη φροντίδα της γυναίκας του, των τριών παιδιών και των πέντε εγγονιών του.

 Ζει αναπολώντας τη γενέθλια άγια μάνα γη της Ποταμιάς, πλάθοντας όνειρα για το αραξοβόλι των σκέψεων και των στοχασμών του στον ερειπιώνα της Παλιάς Ποταμιάς.  Καμάρι και στολίδι της Αμανής.  Εκεί που ολημερίς ηχούσαν τα φημισμένα όργανα έως ότου ήχησαν τα κύμβαλα της σιωπής.

             Με τον πρώην υπουργό Εμπ. Ναυτιλίας κ. Κωστή Μουσουρούλη 

Ξεχωριστά ταπεινός άνθρωπος, παράδειγμα προς μίμηση για τους νεότερους, που σώζει και μεταδίδει γνώσεις για τη λαϊκή ηχητική κληρονομιά του Ανατολικού Αιγαίου και της αδικοχαμένης μα πάντα νοσταλγικής Ιωνίας μας.

                                                 Ο Βάρδος και ο Γράφων 

Ώρα καλή σου, μπάρμα-Δημήτρη!!!

Καλή μου τύχη που σε αντάμωσα στην αρμυρή μου στράτα.

                                                                                 καπετάν  Μιχάλης  Γ.  Καριάμης