ΤΟ ΚΑΣΤΡΟ ΤΗΣ ΩΡΙΑΣ- ΚΑΜΠΙΩΝ

Η εργασία μου αυτή αφιερώνεται, 

στην Εξαδέλφη μου κ. Ελευθερία Μίχαλου (τα γένη Σιταρά και Κουμέντη), καθώς και στον κ. Ίων Γιάννη Κοντολιό (ο οποίος μου έδωσε το έναυσμα της δημοσίευσης). Μονίμων κατοίκων Η.Π.Α.

                                                                 ΧΙΟΣ - ΨΑΡΑ - ΟΙΝΟΥΣΣΕΣ  

                              Όσοι ζουν ακόμα εκεί, στην Μυροβόλο, Άγια Μάνα Γη, φυλάνε Θερμοπύλες .

             Προασπίζονται Πατρίδα – Θρησκεία – Ήθη – Έθιμα –  Παραδόσεις !!!                

Δεν κρύβω ποτέ την παθολογική μου αγάπη για την ξεχασμένη – πανέμορφη Άγια Μάνα Γη των βορειοχώρων.  Άλλωστε από κει ξεκινά η γενιά μου.  Αυτά τα λόγια Αγάπης – Ιστορίας και Μύθων, τα καταθέτω, σαν ελάχιστη προσφορά σε όσους έζησαν και ζουν εκεί. Στους σημερινούς «Στερνούς Βιγλάτορες», που φυλάνε Θερμοπύλες, για να κρατήσουμε ζωντανή την αχνή φλόγα που τρεμοσβήνει στο καντήλι της άγιας μνήμης.

Το κάστρο  της  Ωριάς  ή  της Οβριάς  ή των Απολίχνων, στο χωριό ''Καμπιά'' της Χίου

Αυτή η εργασία, αποτελεί ένα μικρό τμήμα της ανέκδοτης εργασίας μου «ΠΕΛΙΝΝΑΙΟ – ΣΤΟΝ ΜΥΘΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ» , του 2007

  

Στην περιοχή των Καμπιών σε ένα παραλιακό λόφο ο οποίος  δεσπόζει της θάλασσας , εκεί όπου και η  εκκλησία των Αγίων Πάντων , και η τοποθεσίες Πίθοι και Φραγκόσπιτα , που αφήνει να εννοηθεί ότι ήταν  σπίτια Γενοβέζων στρατιωτών , υπάρχουν τα  λείψανα του φημισμένου κάστρου  της  Ωριάς  ή  της Οβριάς  ή των Απολίχνων. Οι ντόπιοι το αποκαλούν ‘’Καστέλι’’ και  ‘’Κάστρο της Εβραίας’’. Η ονομασία  Απολίχνων  ( Apolichni ) , προφανώς θα αναφέρεται στο Βυζαντινό  ‘’Πολίχνιον’’ , ‘’Castellium’’, μεθερμηνευόμενο μικρό φρούριο. Με αυτή την έννοια αναφέρουν  την λέξη αρκετοί Βυζαντινοί ιστορικοί σε διάφορα έργα τους.      Ο  Γ .  Ζολώτας αντίθετα ταυτίζει την «Πολίχνη» του  Ηροδότου με το κάστρο των Απολίχνων στα  Καμπιά. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η σκαλισμένη, πάνω στο βράχο κλίμακα η οποία ξεκινά από το κατώτερο σημείο του βράχου και φθάνει ως την πύλη όπου και ο ημικυκλικός πυργίσκος. Πιθανά ο ναός της Αγίας Παρασκευής, να κτίστηκε πάνω στη θέση κάποιου κεντρικού κτίσματος.

                     

                                               Πηγή : Ελληνικά κάστρα

Στον παλιό δρόμο από Καμπιά προς Βίκι , στο ψηλότερο σημείο είναι η θέση της Νύμφης το νερό ,  όπου βρέθηκαν θραύσματα πήλινων αγγείων  σε μεγάλη απόσταση προς τον λόφο των Αγίων Πάντων  . Αλλά και κάτω από τον προαναφερόμενο λόφο, κοντά στην κήτη, του χείμαρρου των Καμπιών, βρέθηκαν τάφοι με κτερίσματα προχριστιανικών εποχών. Το  έτος 1940 κάπου εκεί , άγνωστο που, βρήκαν  αντίγραφο του Κέρατος της Αμαλθείας  το οποίο κοσμεί το Αρχαιολογικό Μουσείο. Πιθανότατα  αι «Ακταί», της επιγραφής των Κλυτιδών, να προσδιορίζουν αυτόν εδώ το χώρο . Ο Διόνυσος Ακταίος, όπως προσδιορίζει και η  ονομασία του   λατρευόταν στις  ακτές , πιθανότατα εδώ στο επίνειο των Καμπιών.

Το κάστρο της Ωριάς - Καμπιών Χίου. (Καστράκι Άγιας Παρασκευής ή της Οβριάς  ή  και, των Απολίχνων)

Σύμφωνα με τον Στυλ. Βίο το κάστρο των Καμπιών ήταν το πλέον οχυρωμένο κάστρο της Βόρειας Χίου.    Η ονομασία Ωριάς  προέρχεται από την Ωραία Βασιλοπούλα η οποία  ήταν κυρίαρχος του απόρθητου κάστρου το οποίο έπεσε στους εχθρούς  μόνο με  δόλο ή προδοσία  μετά από  μακρόχρονη πολιορκία. Η Ωραία θα εξαπατηθεί από έναν νεαρό Τούρκο ή Σαρακηνό αλλά Ρωμιάς παιδί (σύμφωνα με τις παραλλαγές του τραγουδιού ) , το οποίο είχε  μεταμφιεσθεί σε καλόγερο «πράσινα ρούχα βγάζει , μαύρα φόρεσε» ή έγκυο γυναίκα  «  με μιάν οκάν  βαμβάκιν  εγκαστρώνεται και δεν φανερώνεται » και την έπεισε να του ανοίξει την Πύλη , από την οποία εισήλθαν οι πολιορκητές και κυρίευσαν το κάστρο .

«   Ανοίξετεν της ξένης και της ορφανής

οπού μια γκαστρωμένη και στο μάνα μου  »

Η Ωραία  ( Ωριά ) βλέποντας το άδοξο πάρσιμο του κάστρου της έπεσε από τις επάλξεις του και σκοτώθηκε.

                   

«Τούρκοι το τριγυρίζουν χρόνους δώδεκα

  κι΄ άλλους δεκατεσσάρους οι Σαρακηνοί 

  μα για να το πάρουν , δεν είναι βολετό

                             ή

Μα  κείνο δεν πατιέται δίχως προδοσιά» 

Κάστρο της Οβριάς. Η ονομασία αυτή δεν έχει σχέση με Εβραίους, αλλά λόγω της εγκαταλείψεως  του κάστρου οι τοίχοι του καλύφθηκαν με ‘’Βρύα’’, οπότε έγινε  Βρυόκαστρο’’, για να μετεξελιχθούν σε ‘’Οβρυόκαστρο’’,  Κάστρο της Οβριάς, Κάστρο της Σουριάς, Κάστρο της Τσουριάς και  Κάστρο της  Συριάς. Φυσικά η τοπική παράδοση αναφέρει όπως πάντα κρυμμένους  θησαυρούς .Η  παράδοση θέλει το κάστρο να υδροδοτείται  μέσω υπογείου αγωγού, από την πηγή ‘’της Νύφης το νερό’’, η οποία πηγάζει μεταξύ Βικίου και Καμπιών, και αποταμιεύονταν στην έως σήμερα υπάρχουσα δεξαμενή . Μεταξύ πηγής και κάστρου, μεσολαβεί βαθιά χαράδρα. Σύμφωνα με μια εκδοχή, οι εχθροί έμαθαν από κάποιον προδότη την ύπαρξη του αγωγού , τον κατέστρεψαν και κάτω από την πίεση της δίψας  τελικά το κυρίευσαν. Σήμερα σώζονται λίγα ταπεινά ερείπια από το Βυζαντινό οχύρωμα το οποίο κατεστράφη ενωρίς χωρίς να το επισκευάσουν οι Γενοβέζοι μια και τα συμφέροντα της ΜΑΟΝΑ ήταν μακράν της περιοχής . Γνωστός φυσικά σε όλους ο Πανελλήνιος  μύθος του Κάστρου της Ωριάς ο οποίος τραγουδιέται έως σήμερα με την μορφή Ακριτικού  Δημοτικού τραγουδιού  .      

Το κάστρο  της  Ωριάς  ή  της Οβριάς  ή  των Απολίχνων ή και καστράκι Άγιας Παρασκευής, στο χωριό ''Καμπιά'' της Χίου

    

Απέναντι από το κάστρο υπάρχει ένα άλλο ύψωμα , ένας οχυρωμένος βράχος  (Το καστράκι της Αγιά – Παρασκευής) , όπου είναι κτισμένο το ομώνυμο ξωκλήσι και ονομάζεται και αυτό Κάστρο των Απολίχνων  ή  Κάστρο της Βασιλότρυπας  από την Βασιλόπετρα, η την Βασιλότρυπα ή Τρύπα του διαβόλου . Κατά την παράδοση στην μεγάλη σπηλιά ήταν η κρύπτη του Βασιλιά από την οποία πολεμούσε τους πολιορκητές . Η Βασιλότρυπα είναι ένα βαθούλωμα στο βράχο , ο οποίος είναι ένα μικρό Μετέωρο. Μέσα  μπαίνει κανείς με δυσκολία, ο χώρος είναι αρκετός για να χωρέσει περίπου μια ντουζίνα ανθρώπους. Δίπλα στην Βασιλόπετρα και κοντά στο ξωκλήσι της Κοίμησης της Θεοτόκου, υπάρχει ένας μεγάλος βράχος σαν δράκος. Η παράδοση θέλει την Παναγία να απολίθωσε μια τεράστια κάμπια που κατέστρεφε τις καλλιέργειες και έδωσε και το όνομα στο χωριό. Κατά μια άλλη εκδοχή είναι ο Δράκος , το θεριό της Αγιά  - Παρασκευής  ή  τέρας τρομερό που πείραζε την Αγία  η οποία και το απολίθωσε.  Την τρύπα την αποκαλούν και ‘’φωλιά  του  δράκου’’. 

Η παράδοση αυτή παρουσιάζει ομοιότητα με τον μύθο του Ωρίωνα.

            

 Άλλος ένας θεαματικός βράχος της περιοχής ο «Τσίμπουκας», ήταν φόβητρο των παιδιών, μια  και στα Καμπιά  θέλουν από εκεί να βγαίνει ένα τέρας με τσιμπούκι στο στόμα.

Μιχάλης Γ. Καριάμης

Πλοίαρχος Ε.Ν