ΓΗΤΕΙΕΣ - ΞΟΡΚΙΑ ΚΑΙ ΓΙΑΤΡΟΣΟΦΙΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΚΩΝ ΜΑΣ ΧΡΟΝΩΝ

Λαγκάδα Χίου - Άγιος ο Τόπος μου 

Αναφέροντας τη λέξη, «Γήτεμα», θέλουμε να δηλώσουμε κάτι σαν «ξόρκι», κάτι το μαγικό, για την αποτροπή ενός κακού με μαγικά λόγια και μέσα. Κάτι σαν «ξελόγιασμα» ή «γοήτευμα». Οι άνθρωποι που προλάβαμε στα νιάτα μας , κατά πολύ μεγαλύτεροι από εμάς , πίστευαν σε «γητειές», «ξόρκια»  και «γιατροσόφια» για οποιανδήποτε  πίζουλη κατάσταση. 

Σε κάθε χωριό, της πατρίδας μας, για κάθε μια ξεχωριστή  περίπτωση, υπήρχε κάποια ή κάποιος «γητευτής». Ήταν γνώστες του κάθε «κακού» που κτύπαγε το κορμί, για την ψυχή του παθόντα ή της παθούσης και τόγιενε  με τις κατάλληλες, κατά περίσταση, ευχές και ξόρκια

Η πίστη των προτινών ανθρώπων, ήταν βασισμένη σε άγνωστες , απόκρυφες δυνάμεις, μα και στην ίδια τη φύση.  Λειτουργούσε δε κυρίως, ψυχολογικά και ανασταλτικά, σχεδόν για όλους τους ανθρώπους εκείνων των όχι τόσο μακρινών εποχών.

η Σάρα η Μάρα και όλα τα κακά του κόσμου

Θυμάμαι, γυμνασιόπαιδο, σαν έπαθα ηλίαση. Με μιας, όλη η γειτονιά, στον Κορυδαλλό, έτρεξε να προσκαλέσει μια γριούλα , που ζούσε κοντά μας, σε μια ξεχαρβαλωμένη παράγκα . Αυτή η ταπεινή, κακοπορεμένη γυναίκα,  ω του θαύματος, με ένα μαντίλι και ένα μπουκάλι νερό, και με κάποιες ευχές που ψέλλιζε αχνά, κατάφερε να με στήσει στα πόδια μου! 

Όταν η αξέχαστη Μητέρα  μου,  θέλησε να την ανταμείψει, για το καλό πούκανε, στο σπλάχνο της, δέχθηκε την απόλυτη άρνηση της κυρά Λενιώς. «Καλή μου κόρη, αν δεχτώ οτιδήποτε, για την γιατρειά, θα χάσω για πάντα τη δύναμη μου.»  «Δωρεάν έλαβα … δωρεάν δίνω !!!» Αυτά ήταν τα ακριβά λόγια της…!

Η αγιασμένη αυτή κυρούλα, στην κυριολεξία, έκανε, πραγματικό λειτούργημα. Ποτέ δεν εξαργύρωσε την προσφορά της, παρά του ότι πείναγε, ακόμα και το ψωμί ..! Ήταν ταγμένη  «Ανάργυρη», μέσα στη φτώχια, την ανθρώπινη περηφάνια,τα πιστεύω και τις πεποιθήσεις της! Αξέχαστες, αγιασμένες μορφές, οι οποίες για  πάντα,  στιγμάτισαν τη ζωή μας!

η Ανάργυρη κυρούλα

Αλήθεια, ποιος από τους συνομήλικους  μου έχει ξεχάσει το «γήτεμα της ζαφράνας; (χρυσή ή ίκτερος)». Το «ανεμοπύρωμα». Το «δάγκωμα του σκορπιού». Το «δέσιμο». Τη «θέρμη για τον παροξυσμό». Το «κόψιμο» του μωρού. Τα «κούκουδα» (σπυράκια). Ακόμα δε και το «κριθαράκι». Τους «μαγουλάδες». Το «ξεμάτιασμα», τις «μερμηγγιές».το «μερμήγκιασμα». το «πατσούνι» (αβιταμίνωση), τις «χιονίστρες»,τον «ψωροφύτη» (μολυσματικό κηρίο) και τόσα άλλα !

Θυμάμαι τον αξέχαστο πατέρα μου να σχίζει τα ρούχα του, αν κάποιος του έλεγε ότι ήταν ψέμα το «γίτεμα του φιδιού». Είχε δικά του βιώματα από τα Βορειόχωρα, ανθρώπων που  είχαν πέσει θύματα, οχιών. Είχαν γιατρευτεί με γιτέματα, η μόνη διαφορά , ότι μια συγκεκριμένη ημέρα του χρόνου, το χέρι ή το πόδι του παθόντος, γέμιζε λέπια όπως αυτά των σερπετών!

το Αγρελωπό της Λαγκάδας - ΧΙΟΣ

Αλήθεια ποιος από όλους μας ξεχνά τα λόγια φυλαχτό του μας έμαθαν να λέμε σε κάθε μας βήμα, σε κάθε περίπτωση, σε κάθε μας φοβία :

«Ιησούς Χριστός νικάει  κι όλα τα κακά σκορπάει» (τρις)

«Άγιοι Ανάργυροι και θαυματουργοί, δωρεάν ελάβατε  δωρεάν δότε  ημίν»(τρεις φορές)

«Άγια Ειρήνη , ρήνεψε το Παναγιά μου Περασιά, πέρασε το»

Αλήθεια, ποιοι  συνομήλικοι μας ξεχνούν το «βάλσαμο»; Φάρμακο/αλοιφή που έφτιαχναν σε κάθε σπίτι. Μέσα σε ένα μπουκάλι με λάδι, έριχναν άτριχα νεογέννητα ποντικάκια. Έλιωναν μέσα στο λάδι .Το  μείγμα, το φύλαγαν για πολλά χρόνια. Το θεωρούσαν άκρως αποτελεσματικό. Ποιος από εμάς έχει ξεχάσει πως χρησιμοποιούσαμε ,τα ούρα για την ασηψία μας; Για να σταματήσουμε το αίμα από τις πληγές; Αποθέκαμε πάνω στο τραύμα, καπνό από τσιγάρα ή ιστό αράχνης . Για να γιάνουμε τα σπυράκια, (κούκουδα), φτύναμε στις πέτρες που είχαν πάνω τους αλειχήνες και μέδευτη την αλοιφή, πορευόμαστε. Οι Μανάδες μας, για ίαση κάθε μολυσματικής  πάθησης, έπλεναν τα μωρουδιακά ρούχα στο πηγάδι της Άγιας Ερήνης στον «Γλυφό», στο έμπασμα  του χωριού της Λαγκάδας από την πλευρά της Χώρας!

Ιερός Ναός Αγίας Ειρήνης (των Θαλασσών) Λαγκάδας ΧΙΟΥ

Η σύζυγος μου, που έζησε τα πρώτα είκοσι χρόνια της στο Μυροβόλο νησί μας, μου απαριθμεί προσευχές και ξόρκια, που έλεγαν πριν κατασκηνώσουν, για διανυκτέρευση στην ύπαιθρο ώστε να μπορέσουν να κοιμηθούν , με την πρέπουσα ασφάλεια από τα φίδια ,τις σκουλόπετρες,τις ψαλίδες τις ρογαλίδες και τάλλα επικίνδυνα  ή ενοχλητικά έντομα !

Εδώ Χριστός επέρασε

Και το ραβδί του ακούμπησε

κ’  έδεσε και περιόρισε

το φίδι και την όχενρα,

σκορπιό, κοριό και τη σκουλόπετρα

Το  ρογάλι, το σκαντάλι,

από κάτω απ’ το πετράδι

ώσπου νάμπει νάβγει

ο ήλιος πέντε κονταρόξυλα.                                          Φτου, σκουλικομερμιγκότρυπα !

Δύσκολα παιδικά χρόνια που στιγμάτισαν για πάντα τη μίζερη ζωή μας. Δύστυχα χρόνια φτώχειας  και ανέχειας. Χρόνια απλά και λιτά. Χρόνια  με χίλιες δυο στερήσεις. Χρόνια χωρίς γιατρούς – φάρμακα  και φαρμακεία. Χωρίς ράδια, τηλεοράσεις, τηλέφωνα και ηλεκτρονικά παιχνίδια. Χωρίς κρατική πρόνοια και υποδομές. Με μόνη γνώση προκαταλήψεις , γιατροσόφια και συνταγές αιώνων που μ'αυτές πορευτήκαμε και φθάσαμε γεροί και αλώβητοι στο σήμερα με τη βοήθεια της τύχης μας και τις ευλογίες του Μεγάλου  και Καλού Θεού… !!

Μιχάλης Γ. Καριάμης
Ααγκαδούσης

Υγ. Όταν διάβασε το κείμενο μου ο ακούραστος 'Μεγάλος Ψαριανός'' Δημήτρης Γεωργ. Ανδριάνας, (Ιστορικός και Λαογράφος)  σεβαστός μου φίλος, μου είπε την παραλλαγή της  ηρωικής νήσου Ψαρών την οποία και παραθέτω. 

«Άγιε μου Γιάννη από τα σου,
δένε και καλίβωνε   
τα σερνούμενα της γης,                                 
το φίδι και την όχεντρα.
 
Σκορπιό και τη σκουλιόπετρα    
και το μαύρο ρογαλίδι,  
μέχρι νάβγει ο ήλιος ,                            
δέκα κονταρόξυλα » 

Γοργόνα, η   « ΚΥΡΑ ΤΗΣ ΑΙΓΝΟΥΣΣΑΣ » 

Υγ. 2 : Τώρα, σύμφωνα με τον Αιγνουσσιώτη, εκλεκτό φίλο και συνάδελφο καπετάν Γιώργη Μιχ. Φράγκο, συγγραφέα και λαογράφο της ακριτικής ναυτομάνας, η παραλλαγή του νησιού του έχει ως εξής  

«Άγια Μαρίνα, μάρανε,    
το φίδι και την όχεντρα. 
Το σκορπιό και τη σκουλόπετρα . 
Και τα μικρά τα μαμουνάκια,
που είναι από κάτω    
απέ τα πετραδάκια.   

Τθου σκουλικομερμιγκότρυπα».