ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ

Όσα πρέπει να  γνωρίζουμε για τον  σακχαρώδη διαβήτη

Ο σακχαρώδης διαβήτης είναι διαταραχή του μεταβολισμού των υδατανθράκων, που προκύπτει  από τη μερική ή την πλήρη έλλειψη ινσουλίνης.  Χαρακτηρίζεται από την αύξηση του σακχάρου  του αίματος, με τελικό αποτέλεσμα την εμφάνιση  διάφορων επιπλοκών. Οι επιπλοκές αφορούν την  καρδιά, τα αγγεία, τα μάτια, τους νεφρούς και το νευρικό σύστημα

Υπάρχουν δύο κύριοι τύποι σακχαρώδη διαβήτη:

• Ο νεανικός διαβήτης τύπου 1. Οι ασθενείς αυτοί αναπτύσσουν συνήθως διαβήτη σε  νεαρή ηλικία, χωρίς αυτό να είναι απαραίτητο. Έχουν απόλυτη έλλειψη ινσουλίνης και η  επιβίωση των ατόμων αυτών εξαρτάται από την εξωγενή χορήγησή της.

• Ο διαβήτης τύπου 2. Οι ασθενείς αυτοί είναι συνήθως μέσης ηλικίας ή ηλικιωμένοι και συχνά παχύσαρκοι. Εμφανίζουν διαταραχή τόσο στηνέκκριση, όσο και στη δράση της ινσουλίνης, σε αναλογία που ποικίλλει από άτομο σε άτομο

Επιδημιολογικά  στοιχεία

Η συχνότητα του διαβήτη, τόσο του τύπου  1, όσο και του τύπου 2, ποικίλλει από χώρα  σε χώρα. Στις χώρες της Δύσης, ο διαβήτης υπολογίζεται ότι προσβάλλει, κατά μέσον όρο, το 6-8% του ενήλικου πληθυσμού. Ανάλογες παρατηρήσεις υπάρχουν και στη χώρα μας. Ο διαβήτης, όμως, τύπου 2 είναι πολύ συχνός σε άτομα άνω των 60 ετών (συχνότητα της τάξης του 20%) και στα δύο φύλα, αποτελεί το 85-90% των περιπτώσεων διαβήτη σε άτομα της λευκής φυλής και το 95% σε  άτομα άλλων φυλών. Η συχνότητα του διαβήτη τύπου 2 αυξάνει παγκοσμίως, αλλά η μεγαλύτερη αύξηση παρατηρείται στις αναπτυσσόμενες χώρες. Για παράδειγμα, στην Ινδία η συχνότητα του διαβήτη τύπου 2, το 1972, ήταν 2,3% και το 2000 ήταν 12,1% (πενταπλάσια). Υπολογίζεται ότι ο αριθμός των ατόμων που θα πάσχουν από διαβήτη έως το 2025 θα έχει διπλασιαστεί παγκοσμίως. Επομένως, δίκαια γίνεται λόγος για νόσο με επιδημικές διαστάσεις. Η επίπτωση του διαβήτη τύπου 1 έχει επίσης αυξητική τάση, αφού σε όλες τις χώρες παρατηρήθηκε αύξηση 3% μεταξύ των ετών 1960-1996. Η επίπτωση της νόσου στη χώρα μας, κατά την προηγούμενη δεκαετία,   ήταν 10 περιπτώσεις διαβήτη τύπου 1 ανά 100.000 κατοίκους. Η συχνότητα του τύπου αυτού του διαβήτη είναι πενταπλάσια περίπου στις χώρες της βόρειας Ευρώπης και στην Σαρδηνία. Όσον αφορά το φύλο, παρατηρείται υπεροχή των αρένων, ιδιαίτερα όταν η έναρξη της νόσου συμβαίνει μετά την εφηβεία.

Αίτια

Η πάθηση φαίνεται ότι καθορίζεται από πολλούς παράγοντες. Αυτοί που έως σήμερα έχουν αναγνωριστεί επίσημα είναι οι εξής:

α. Παγκρεατικές παθήσεις (οξεία και χρόνια παγκρεατίτιδα, καρκίνωμα του παγκρέατος, χειρουργική παγκρεατεκτομή).

β. Γενετικοί παράγοντες. Ο διαβήτης έχει αναγνωριστεί ότι έχει οικογενή επίπτωση, και ο κίνδυνος για εμφάνιση της πάθησης είναι αυξημένος στους πιο στενούς συγγενείς. Ο ακριβής τρόπος κληρονομικότητας είναι αβέβαιος, αλλά φαίνεται ότι συμβάλλουν πολλά γονίδια.

γ. Αντιγόνα ιστοσυμβατότητας. Ο νεανικός διαβήτης είναι συχνότερος σε άτομα που έχουν τα ιστοαντιγόνα Β8, BW15, DW3, DW4.

δ. Αυτοανοσοποίηση. Στους περισσότερους ασθενείς με νεανικό διαβήτη βρίσκονται αντισώματα κατά των νησιδιακών κυττάρων. Τα ίδια αντισώματα βρίσκονται,  επίσης, σε μερικούς αρρώστους με φαινομενικά διαβήτη του ενήλικα, μερικοί όμως απ’ αυτούς εμφανίζουν αργότερα ινσουλινοεξαρτώμενο διαβήτη.

ε. Ιοί. Υπάρχουν μελέτες ότι η λοίμωξη από ορισμένους ιούς, ιδιαίτερα της ομάδας του Coxsackie, παίζει κάποιον ρόλο στην εμφάνιση του νεανικού διαβήτη σε μερικούς αρρώστους.

στ. Φάρμακα. Ορισμένα φάρμακα, όπως οι θειαζίδες, ελαττώνουν την έκκριση ινσουλίνης.

Σακχαρώδης διαβήτης και παχυσαρκία

Πολλές επιδημιολογικές μελέτες έχουν δείξει ότι υπάρχει στενή σχέση μεταξύ παχυσαρκίας και σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2, καθώς η ανάπτυξή του επηρεάζεται από την αύξηση του μεγέθους των λιποκυττάρων και την αλλαγή των επιπέδων των ορμονών τους. Συγκεκριμένα, στις κοινωνίες Δυτικού τύπου, οι  ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 είναι παχύσαρκοι σε ποσοστό μεγαλύτερο του 60%. Κατά τη διάρκεια, μάλιστα, των τελευταίων 10-15 ετών, η επίπτωση του σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 (ΣΔ τύπου 2) έχει αυξηθεί δραματικά και στη νεανική ηλικία (έως και 10 φορές σε ορισμένες μελέτες). Η συχνότητα εμφάνισής  του στα παιδιά σε όλο τον κόσμο ενδέχεται να αυξηθεί έως και 50% στα επόμενα 15 χρόνια. Ο λόγος αυτής της αύξησης φαίνεται ότι σχετίζεται περισσότερο με τον καθιστικό  τρόπο ζωής, την κατανάλωση διατροφής  υψηλής θερμιδικής αξίας και, συνεπώς, με την  παχυσαρκία.

Συμπτώματα

• Πώς εκδηλώνεται ο διαβήτης τύπου 1; Στις τυπικές περιπτώσεις εμφανίζεται με αιφνίδια απώλεια βάρους (της τάξης των 1-2 κιλών την  εβδομάδα), με συνοδό την έντονη πολυφαγία, την πολυδιψία και την πολυουρία, ειδικά τη νύχτα, σε άτομα κάτω των 30 ετών. Συχνά συνυπάρχουν αίσθημα κόπωσης, αδυναμίας  και υπνηλίας, και σημαντικού βαθμού απώλεια μυϊκής μάζας. Επίσης, διαταραχές της όρασης και δερματικές λοιμώξεις (μυκητιασικές λοιμώξεις στην περιοχή των γεννητικών οργάνων). Όταν η διάγνωση δεν γίνει σε αυτό το στάδιο, ο ασθενής εμφανίζει επιδείνωση των συμπτωμάτων και σημεία βαριάς αφυδάτωσης, ανορεξία, εμετούς, κοιλιακά άλγη και μυϊκές κράμπες. Σε ένα μικρό ποσοστό ασθενών, και ιδιαίτερα σε παιδιά μικρής ηλικίας, η πρώτη διάγνωση μπορεί να είναι κωματώδης κατάσταση.

• Πώς εκδηλώνεται ο διαβήτης τύπου 2;

Στους μισούς περίπου ασθενείς υπάρχουν σε ήπιο, κατά κανόνα, βαθμό τα κλασικά  συμπτώματα του διαβήτη (πολυουρία, πολυδιψία, σπανιότερα απώλεια βάρους), ενώ σε ένα 20% εμφανίζει ορισμένες χαρακτηριστικές λοιμώξεις (χαρακτηριστικότερη είναι η μυκητίαση των γεννητικών οργάνων). Στο 30% των περιπτώσεων, η διάγνωση του διαβήτη τύπου 2 γίνεται τυχαία, στο πλαίσιο κάποιου ελέγχου (προσυμπτωματικός ή προεγχειρητικός έλεγχος). Οι διαταραχές της όρασης, ακόμα και όταν δεν υπάρχουν βλάβες στον αμφιβληστροειδή,  είναι επίσης  συχνές και οφείλονται στη συσσώρευση γλυκόζης και ύδατος στον φακό του οφθαλμού,  λόγω της υπεργλυκαιμίας. Μερικοί ασθενείς εμφανίζουν μυϊκές κράμπες στα κάτω άκρα, καυσαλγίες στα πέλματα και στα δάχτυλα των ποδιών. Σε μικρό ποσοστό ασθενών, ιδιαίτερα ηλικιωμένων, η πρώτη εκδήλωση του διαβήτη τύπου 2 μπορεί να είναι η κωματώδης κατάσταση, λόγω υποκείμενης λοίμωξης.

Διάγνωση

Σύμφωνα με τα διαγνωστικά κριτήρια του σακχαρώδη διαβήτη, της Αμερικάνικης Διαβητολογικής Εταιρείας (1997) και του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (1999), υπάρχουν τα εξής τρία κριτήρια για να πραγματοποιηθεί η διάγνωση του διαβήτη:

1. Σάκχαρο νηστείας > 126 mg/dl Ως νηστεία ορίζεται η μη λήψη φαγητού για  τουλάχιστον 8 ώρες.

2. Τυχαίο σάκχαρο > 200 και ταυτόχρονα παρουσία κλασικών συμπτωμάτων  του διαβήτη (πολυουρία, πολυδιψία και  ανεξήγητη απώλεια σωματικού βάρους).

3. Σάκχαρο > 200 mg/dl δύο ώρες μετά τη χορήγηση 75 γ γλυκόζης από του στόματος.

Θεραπεία

Υπάρχουν τρία κύρια είδη θεραπείας:

• Δίαιτα

Όλοι οι διαβητικοί θα πρέπει να ακολουθούν  αυστηρά καθορισμένη διαιτητική αγωγή. Για  τους παχύσαρκους έχει ιδιαίτερη σημασία η ελάττωση του βάρους, που μπορεί να επαναφέρει τη γλυκόζη στα φυσιολογικά επίπεδα. Για τους λιποβαρείς διαβητικούς απαιτείται συνήθως μικρή ποσότητα από υδατάνθρακες. Για τους κανονικού βάρους διαβητικούς απαιτείται συνήθως μικρή αποχή από τους υδατάνθρακες. Καθοριστικής σημασίας είναι μια διατροφή πλούσια σε τρόφιμα χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη (ΓΔ), που αφομοιώνονται καλύτερα και προκαλούν ήπια έκκριση ινσουλίνης, προστατεύοντας από απότομες «μεταπτώσεις» του σακχάρου στο αίμα.

• Αντιδιαβητικά δισκία

Υπογλυκαιμικά φάρμακα χρησιμοποιούνται για τον διαβήτη ενηλίκων, που δεν ελέγχεται μόνο με δίαιτα. Υπάρχουν πέντε ομάδες αντιδιαβητικών δισκίων:

– Σουλφονυλουρίες

– Μεγλιτινίδες

– Διγουανίδες

– Θειαζολιδινεδιόνες

– Αναστολείς α-γλυκοσιδασών

• Ινσουλίνη

Η θεραπεία με ινσουλίνη αφορά τον διαβήτη τύπου 1, καθώς και τον διαβήτη τύπου 2, που δεν ρυθμίζεται επαρκώς με αντιδιαβητικά δισκία. Τα σκευάσματα ινσουλίνης διακρίνονται με βάση τον χρόνο έναρξης και τη διάρκεια δράσης της ινσουλίνης, και χωρίζονται σε πέντε κύριες κατηγορίες

1.Ινσουλίνες υπερταχείας δράσης και πολύ βραχείας διάρκειας

2.Ινσουλίνες ταχείας έναρξης και βραχείας διάρκειας δράσης

3.Ινσουλίνες μέσης δράσης

4.Ινσουλίνες βραδείας έναρξης και παρατεταμένης δράσης

5.Μείγματα ινσουλινών τα οποία περιέχουν δύο είδη ινσουλίνης, από τις οποίες η μία είναι υπερταχείας και η άλλη μέσης δράσης, σε διαφορετικές αναλογίες.

Ανάλογα με τον τύπο της ινσουλίνης, αυτή διατίθεται σε:

– Σύριγγα με βελόνα, που γεμίζει με ινσουλίνη από φιαλίδιο.

– Συσκευή επαναχρησιμοποιούμενου στιλό με βελόνα που δέχεται ανταλλακτικά φυσίγγια όταν αυτά τελειώσουν.

– Συσκευή προγεμισμένου στιλό με βελόνα

– Αντλία ινσουλίνης

Εκτίμηση της ρύθμισης του διαβήτη

Ο ακριβέστερος τρόπος για να εκτιμήσουμε τον διαβήτη που βρίσκεται σε θεραπεία είναι η διαδοχική μέτρηση των επιπέδων της γλυκόζης του αίματος σε όλη τη διάρκεια της ημέρας. Αυτό, όμως, είναι δύσκολο να γίνει για τους περισσότερους ασθενείς. Σήμερα για την εκτίμηση της θεραπευτικής ρύθμισης του διαβήτη, και μάλιστα για μεγάλη χρονική περίοδο, έως 6 εβδομάδες, χρησιμοποιείται η μέτρηση της γλυκοζιωμένης αιμοσφαιρίνης (HbA1C), η οποία φυσιολογικά πρέπει να βρίσκεται μεταξύ 3-6,5% της όλης αιμοσφαιρίνης και αυξάνει ανάλογα με την αδυναμία ελέγχου του διαβήτη.

Η βιβλιοθήκη της διατροφής

www.diatrofimagazine