OI XΙΩΤΕΣ ΣΤΑ ΣΤΕΡΝΑ ΤΗΣ «ΠΟΛΗΣ»

Με αφορμή τη θλιβερή επέτειο από την άλωση της Κωνσταντινουπόλεως λάβαμε από τον καπετάν Μιχάλη Καριάμη το παρακάτω κείμενο, το οποίο αναφέρεται στη συμβολή των Χιωτών στο θέμα της άμυνας της Πόλης.

Συμπληρώθηκαν φέτος 556 χρόνια από την αποφράδα ημέρα της 29 Μαίου του 1453. Αυτή την φρυκτή ημέρα « Η κοσμοπαμπόθητος πόλις . Η Βασιλίς . Η ελπίς και χαρά πάντων των Ελλήνων» έπεφτε υπό το βαρύ πλήγμα του Σουλτάνου Μωάμεθ Β’ Η Βασιλεύουσα, πόλης των πόλεων, απαστράπτουσα και ανθούσα επί των επτά λόφων του αρχαίου Βυζαντίου. Το καμάρι του Ελληνισμού και κρυφός πόθος κάθε αλλοεθνούς , μετά 1025 χρόνια ένδοξης και τιμημένης ιστορίας, έπεφτε στα χέρια των Οθωμανών. Η πανέμορφη νύμφη του Βοσπόρου, το ζηλευτό στολίδι του τότε κόσμου λεηλατήθηκε από τους αλλόθρησκους βάρβαρους κατακτητές σε σημείο απόλυτης ερήμωσης.

Ο Γουσταύος Σλουμπερζέ, δηλώνει «Η άλωση της Πόλης, από τους Τούρκους είναι ένα από τα μεγαλύτερα γεγονότα της παγκόσμιας ιστορίας και είχε τεράστια επίδραση στα πεπρωμένα της Ευρώπης.»

29 ΜΑΙΟΥ 1453 - ΗΜΕΡΑ ΘΡΗΝΟΥ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΑΝΤΑΧΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟ - Η ΠΟΛΙΣ ΕΑΛΩ

Τα αίτια της πτώσης λίγο πολύ γνωστά. Η Πόλης, ήταν το κέντρο του παγκόσμιου εμπορίου. Εκεί κατέληγαν οι μεγάλοι δρόμοι της Ασίας και της Ευρώπης αλλά και οι θαλάσσιοι. Εκεί έφθαναν όλα τα αγαθά της Άπω Ανατολής, του Ευφράτη της Κασπίας και των Βορείων χωρών. Από την Κωνσταντινούπολη δια μέσου του Αιγαίου προωθούταν σε όλες τις χώρες της Αφρικής και της Ευρώπης.

Τεράστια πλούτη εισέρρεαν στον Αυτοκρατορικό κορβανά. Αυτά όλα έως τον δέκατο αιώνα. Από τότε η κραταιά δύναμης άρχισε να ασθενεί. Νομαδικές φυλές Ούννων καιΤούρκων, άρχισαν να πιέζουν από την πλευρά του Καυκάσου. Τα πλουτοφόρα καραβάνια, από την Άπω Ανατολή, με την προστασία των Αράβων, έβαλαν ρότα για τα λιμάνια της Συρίας και της Αιγύπτου. Οικονομική κρίση άρχισε να πλήττει την άλλοτε κραταιά οικονομική δύναμη. Άμεσο αποτέλεσμα αυτή της δυσπραγίας η αδυναμία διατήρησης ισχυρών στρατιών ικανών να διαφυλάξουν και να αποτρέψουν κάθε ξένη επιβουλή. Αυτή ακριβώς την εποχή ξεκινούν οι βλέψεις και οι διεκδικήσεις των Καθολικών κρατών της Δύσης εις βάρος της Ανατολικής Ορθόδοξης Αυτοκρατορίας. Κυρίως Βενετοί και Γενοβέζοι, αρχίζουν να κατακτούν νησιά, λιμάνια, και εμπορικούς σταθμούς. Οικονομική απληστία και Θρησκευτική μισαλλοδοξία με τις ευχές του εκάστοτε Πάπα της Ρώμης άρχισαν πιεστικά να ροκανίζουν τα θεμέλια της Ελληνικής Αυτοκρατορίας. Αλλεπάλληλες σταυροφορίες είχαν σαν πραγματικό πόθο και μοναδικό σκοπό την φθορά και τον αφανισμό μας.

Το κατάφεραν το 1204,με την τέταρτη σταυροφορία. Από τότε και μέχρι την τελική πτώση της ο Ελληνισμός, έμεινε ολομόναχος, εδαφικά, οικονομικά και στρατιωτικά εξασθενημένος να δίνει την μάχη του απέναντι σε ένα ακμαίο, πολυπληθή και μοιραίο αντίπαλο. Αρχαία παράδοση των Ελλήνων να είναι απέναντι πολλαπλασίων εχθρών.

Έτσι και τότε, σε αυτές τις δραματικές και τραγικές ημέρες, με τον Πάπα Νικόλαο Ε΄ να υπόσχεται βοήθεια μόνον εάν στον πατριαρχικό θρόνο της Πόλης τοποθετηθεί ο καθαιρεθείς από την Σύνοδο του 1450, Πατριάρχης Γρηγόριος , η άμυνα της Πόλης στηριζόταν σε απίστευτα λίγους μαχητές. Αναφέρω «πόλη», μια και αυτοκρατορία είχε πάψει να υπάρχει προ πολλού. Το Βυζάντιο περιέκλειε μερικά χιλιόμετρα γύρω από την Κωνσταντινούπολη και ένα μικρό τμήμα της Πελοποννήσου.

Αυτές τις τραγικές μέρες του ολέθρου και της συμφοράς, πάνω και πίσω από τα γερασμένα τείχη της Πόλης υπήρχαν σύμφωνα με τον Σφραντζή, μόνο, 4973 Έλληνες πολεμιστές και περίπου δυο χιλιάδες αλλοεθνείς, κάτι σαν εξωτερική βοήθεια.
Όσο για τον πληθυσμό της….λιγότεροι από πενήντα χιλιάδες άνθρωποι. Παρ΄ όλα αυτά ήταν η πόλης «σύμβολο» της χριστιανοσύνης…του Θεού και όχι των ανθρώπων, αυτό άλλωστε ήταν και του μήνυμα του τραγικού τελευταίου αυτοκράτορα προς τον Μωάμεθ Β΄ «Το να σου παραδώσω την πόλη δεν είναι δικό μου δικαίωμα, ούτε κανενός άλλου που κατοικεί μέσα σε αυτήν»
Στην αντίθετη πλευρά των πολιορκητών, τις ορδές του Πορθητή, αποτελούσαν σύμφωνα με διάφορους ιστορικούς από διακόσες εξήντα χιλιάδες πολεμιστές κατ΄ άλλους δε, έως τετρακόσες χιλιάδες.. Δυστυχώς για εμάς….. από όλο αυτό το πλήθος οι Τούρκοι ήταν μόνο εβδομήντα χιλιάδες. Οι υπόλοιποι ήταν αλλοεθνείς.
Βαλκάνιοι εξωμότες . Χριστιανοί ….ανάμεσα τους δε και …. Έλληνες !
Δεν θα πρέπει να ξεχάσουμε ποτέ ότι πέρα από τους επίλεκτους «Γενίτσαρους», 12.000 τον αριθμό, το μεγάλο πυροβόλο του Μωάμεθ, το έφτιαξε ο Ούγγρος μηχανικός Ουρβανός. Γενουάτες του Γαλατά, πρόδωσαν την καταδρομική επιχείρηση πυρπολήσεως του Τουρκικού στόλου. Βρετανοί υπονομευτές από τα ορυχεία της Σερβίας, ήταν αυτοί που άνοιγαν υπονόμους κάτω από τα τείχη της Βασιλεύουσας για να τα ανατινάξουν. Σέρβοι Ορθόδοξοι, βοήθησαν τους Μουσουλμάνους και όχι εμάς τους ομόδοξους τους !
Ο Σουλεϊμάν Μπαλτάογλους Μπέης ήταν Βούλγαρος εξωμότης. Ο Ζαγανός Πασσάς, ήταν Αλβανός.

Σε αυτές τις δύσκολες ημέρες και παρά τις υποσχέσεις των ισχυρών της Ευρώπης στον Κωνσταντίνο Δραγάση για βοήθεια (Πάπας - Κάρολος Ζτης Γαλλίας – Αλφόνσος της Αραγωνίας – Ιωάννης Κορβίνος Ουνιάδης, ηγεμόνας της Ουγγαρίας - Ο Βασιλιάς της Καταλονίας - Ο Δόγης της Βενετίας ) όλοι τον ξέχασαν.

Τον Νοέμβριο του 1452, έφθασε ένα μεγάλο Γενουατικό πλοίο με τον καρδινάλιο Ισίδωρο, πρώην Μητροπολίτη Κιέβου και τον Χιώτη Λατίνο Αρχιεπίσκοπο Μυτιλήνης Λεονάρδο Λόγγο Ιουστινιάνη με διακόσιους άνδρες. Εκατό Χιωτο-Γενουάτες και εκατό Χιώτες, μαχητές από το Βροντάδο και «Μελαινάκρωνες», δηλαδή τραχείς Βορειοχωρούσους, οι οποίοι είχαν φήμη ανίκητων μαχητών.
Η συλλογή και η επιβίβαση τους έγινε στα Αγιάσματα. Ανέλαβαν να υπερασπισθούν το τμήμα των τειχών πίσω από την τάφρο η οποία κατέληγε στον Κεράτιο κόλπο.
Στις 26 με 29 Ιανουαρίου 1453 έφθασαν από τη Χίο, με δύο πλοία, ο έμπειρος Χιωτογενουάτης, Ιωάννης Λόγγος Ιουστινιάνης και δύναμη 700 ανδρών. Ο αυτοκράτορας γνωρίζοντας την ικανότητα του άνδρα, αμέσως του εμπιστεύθηκε την αρχιστρατηγία. Του έλαχε να υπερασπισθεί την πύλη του Αγίου Ρωμανού, το σημερινό Τοπ Καπουσού.

Όπως μας πληροφορεί ο Μεγάλος ιστορικός της Χίου, αείμνηστοςΓεώργιος Ζολώτας, σε χειρόγραφο του Ιερώνυμου Ιουστινιάνη, το οποίο υπάρχει στην Παρισινή Βιβλιοθήκη γραμμένο στα ιταλικά, αλλά και ο Μιχαήλ Ιουστινιάνης, ομοίως, αναφερόμενοι στα κατά την άλωση ομολογούν ότι : «ο Ιωάννης – Γουλιέλμος Λόγγος είχε μεθ’ εαυτού Fenovesi e Sciotti (in compagnia di Molti bravi soldati genovesi come sciotti)»
Την κρίσιμη ημέρα της τουρκικής επίθεσης σύμφωνα με τον Ιερώνυμο, ο Ιωάννης Λόγγος μίλησε κατ’ αρχάς στους Χιωτο-Γενοβέζους στρατιώτες του. Κατόπιν δε στους Χιώτες λέγοντας στους στην τοπολαλιά τους « Προς εσάς γενναίοι Χιώτες στρατιώτες, οι οποίοι την στιγμή αυτή συμμετέχετε αυτής της Δόξας, δε θα μακρηγορήσω, αναφέροντας όλα τα κατορθώματα των προγόνων σας κατά τους πολέμους στην Ελλάδα και σε άλλους τόπους εκτός του ότι τα ιστορικά βιβλία αναφέρουν πάρα πολλές, εγώ αυτή τη στιγμή δεν έχω καιρό να το κάνω, διότι άρχισε ήδη η επίθεση κατά της πόλεως και ετοιμάζεται η γενική έφοδος εις την οποίαν οφείλετε να αντισταθείτε με το θάρρος και την αξία με την οποίαν λέγουν ότι εκτιμάτε τη Δόξα πολύ περισσότερο και από τη ζωή σας »
«Είναι πράγματι λίαν ενδιαφέρουσα δι’ ημάς τους Χίους η άγνωστος αυτή της αλώσεως σελίς, γνωρίζουσα ημίν, ότι προσέφερον και οι Χίοι το αίμα των κατά την στιγμήν του υπερτάτου κινδύνου του γένους υπό αρχηγόν αντάξιον της περιστάσεως» ( Γ. ΖΟΛΩΤΑ – Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΧΙΟΥ - Τόμος Β΄ σελίδα 556)
Τα τελευταία τέσσερα πλοία με κυβερνήτη τον Χιωτο – Γενοβέζο Μαυρίκιο Καττάνεον (Cattaneo) έμφορτα με σιτάρι, λάδι, κρασί και με εκλεκτούς στρατιώτες με δαπάνες των Χίων ανέλαβε την παράτολμη απόφαση να αποπλεύσει της Χίου προς βοήθεια των πολιορκουμένων. Στον δρόμο προστέθηκε και το πλοίου του περίφημου
Φλαντανελά, αρχηγό της Αυτοκρατορικής Ναυαρχίδας, Πέρασαν αστραπιαία τον Ελλήσποντο και την Προποντίδα και στις 20 του Απρίλη, εθεάθησαν άξαφνα προ του Κερατίου, αντιμέτωποι με τριακόσια εχθρικά πλοία. Την προ του λιμένος ναυμαχία παρακολουθούσε έφιππος ο Μωάμεθ ενθαρρύνοντας τους Τούρκους. σπάζοντας τον αποκλεισμό και σκορπίζοντας τον όλεθρο στα αντίπαλα τους τριακόσια τουρκικά σκάφη. Σε αυτή τη καταστροφική και συνάμα εξευτελιστική για τους Τούρκους ναυμαχία, οι απώλειες των Ελλήνων ήταν σύμφωνα με τον Νικολό Μπάρμπαρο, 40 άτομα Από τον στόλο του Καπουδάν Πασσά Μπαλτόγλους, 12.000 άνδρες. Αποτέλεσμα ο Τούρκος ναύαρχος κατόπιν διαταγής του Σουλτάνου δέχθηκε εκατό εξευτελιστικούς ραβδισμούς και. έχασε όλα τα αξιώματα του
Μετά από τη διάσπαση του ναυτικού αποκλεισμού, οι Χιώτες του Καττανέον, υπερασπίστηκαν ως φρουρά το τμήμα των θαλασσίων τειχών.
Και ενώ σύμβαιναν αυτά τα θαυμαστά στις πολεμικές επιχειρήσεις των ολίγων εις βάρος των πολλών και όλοι πίστευαν ότι οι Τούρκοι θα έφευγαν άπρακτοι, μέσα στην πόλη είχε ξεσπάσει διαμάχη. Όλοι στρέφονταν εναντίων όλων. Γενουάτες αναντίων Βενετών. Λατίνοι εναντίον Ελλήνων. Νοταράς εναντίον Ιουστινιάνη. Ενωτικοί εναντίον Ανθενωτικών με τη διφορούμενη μορφή του Γεώργιου Σχολάριου και των οπαδών του να περιφέρονται στους δρόμους της πόλης και να σκορπούν τρόμο και ταραχή. Έλεγαν ότι η πόλη θα πέσει εξαιτίας της ένωσης των εκκλησιών ή ότι σύμφωνα με παλιές δοξασίες , «Κωνσταντίνος έκτισε την πόλη, επί Κωνσταντίνου θα κυριευθεί.».Πιθανολογείται ότι οι γονείς του Σχολάριου (κατά κόσμο ΚΟΥΡΤΕΣΗΣ) ήταν από τα ιστορικά Κοίλα της Χίου. Το παράνομα Κουρτέσης, υπάρχει έως σήμερα στο χωριό της Συκιάδας.

  

Την αποφράδα ημέρα, της 29 Μαΐου 1453, και ενώ όλα πήγαιναν καλά και η τρομερή Τρίτη έφοδος βάδιζε σε αποτυχία, και ο αυτοκράτορας φώναξε στου συναγωνιστές του «ο εχθρός κλονίζεται. Επιμείνατε ακόμη λίγο και ίσως θα σωθούμε τώρα», τραυματίστηκε ο Ιουστινιάνης. Ήταν κάτι το δραματικά απρόσμενο από αυτά που κρίνουν τη τύχη των εθνών. Πληγωμένος βαριά με ακατάσχετη αιμορραγία άφησε το τείχος και αναχώρησε για τη Χίο. Όχι από φόβο για τη ζωή του αλλά για να προετοιμάσει την άμυνα της πατρίδας του φοβούμενος ότι αμέσως μετά την Πόλη ο Σουλτάνος θα επιτεθεί στη Χίο σε αντίποινα για τη βοήθεια που προσέφερε στον Παλαιολόγο. Ταραχή κατέλαβε τους αμυνόμενους ! Μες την αναμπουμπούλα και τον πανικό, βρέθηκε ξαφνικά …..; ανοιχτή αυτή η μικρή πορτούλα.! Η πύλη του Κίρκου. Η ολέθρια …….Κερκόπορτα !
Οι μαχητές της Θεοφύλακτου πόλης τα έχασαν ! Ενώ μόνο λίγοι εχθροί είχαν περάσει εντός των τειχών και τους κατανικούσαν ακούστηκε φοβερή κραυγή που σκόρπησε τρόμο , φυγή και πανικό και θα μας καταδιώκει όπως το προπατορικό αμάρτημα «Εάλω η Πόλης» ….Η πόλη κυριεύθηκε !

Ο Χιωτο – Μαονέζος, Ιωάννης- Γουλιέλμος Λόγγος Ιουστινιάνης, γιος του Θωμά Βαρθολομαίου, γεννήθηκε στη Χίο το 1411. Το 1432, εξεστράτευσε εναντίων της Καρύστου και νικητής έφερε τα κλειδιά της πόλεως στο νησί μας.
Μετά τον θανάσιμο τραυματισμό του, πέθανε στη Χίο. Το μνήμα του υπάρχει μέχρι σήμερα στην εκκλησία του Αγίου Δομηνίκου. (Σημερινός Άγιος Γιώργης του Κάστρου) Μια Λατινική επιγραφεί αναφέρει «Ενταύθα κείται ο Ιωάννης, σπουδαίος άνθρωπος, πατρίκιος της Γένοβας. Μαονεύς εκ Χίου, ο οποίος στον πόλεμο της Κωνσταντινουπόλεως κατά του Μωάμεθ του Τούρκου όντας μεγαλόψυχος στρατηγός του γαληνότατου Κωνσταντίνου, τελευταίου αυτοκράτορος των Χριστιανών της Ανατολής, υπέστη τραύμα θανάσιμο»
(Γ. ΣΛΟΥΜΠΕΡΖΕ – Η ΑΛΩΣΙΣ ΤΗΣ ΚΩΝ/ΛΕΩΣ – Σελίδα 235)

Ο Μαυρίκιος Καττάνεος, σύμφωνα με τον Μοντάλδο, πολέμησε έως το τέλος. Σώθηκε πάνω σε μια γαλέρα και έφθασε στη Χίο μετά από μια φονική μάχη απέναντι σε πλήθος τουρκικών σκαφών.
Ο Λεονάρδος ο Χίος, αιχμαλωτίσθηκε αλλά εξαγόρασαν την ελευθερία του.
Λίγο πριν την άλωση, έφθασαν στη Χίο τριάντα πλοία του Πάπα με αρχηγό τον Ιάκωβο Λορεδανό, δυστυχώς δεν πρόλαβαν να πάνε και έφυγαν άπρακτα. Πολλοί λέγουν ότι εάν αυτή η βοήθεια έφθανε στην ώρα της η Πόλη θα είχε σωθεί…….!
Δυστυχώς, σε κάθε χρονική στιγμή της μακραίωνης ιστορίας μας θα υπάρχει πάντα κάποιος «Εφιάλτης» ή κάποια «Κερκόπορτα»
Από τότε έως σήμερα υπόνοιες, διγνωμία και υποθέσεις με νόημα για το ποιος άνοιξε την πόρτα της συμφοράς και της εθνικής ταπείνωσης. Θα μάθουμε ποτέ την αλήθεια; Ποιος την άνοιξε ή πως βρέθηκε ανοικτή; Έως πότε διχαστικά ο ένας θα κατηγορεί τον άλλο;
Παραμένουμε ….αιώνιοι Έλληνες.

Μιχάλης Γ. Καριάμης
Πλοίαρχος Ε. Ν.