Η ΧΙΟΣ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΘΗΚΕ ΣΤΙΣ 21 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1912

Πέρασαν πλέον 96 χρόνια από τότε που το νησί μας ελευθερώθηκε από μακροχρόνια σκλαβιά, Φράγκων κατ’ αρχάς και στη συνέχεια Τούρκων. Σκοπός μου δεν είναι η παράθεση αναλυτικών ιστορικών στοιχείων για όλο το Μυροβόλο νησί μας αλλά ελάχιστα ιστορικά στοιχεία για τα ξεχασμένα Βορειόχωρα.  Λίγες ημέρες μετά τη θριαμβευτική είσοδο του Ελληνικού στρατού στη Θεσσαλονίκη, κατόπιν διαβουλεύσεων επιφανών Χίων με τον Ελ. Βενιζέλο, ο Διοικητής της ΙΙ μεραρχίας, υποστράτηγος Κων. Καλλάρης λάμβανε διαταγή από το Διάδοχο Κωνσταντίνο να καταλάβει και να απελευθερώσει τη Χίο.  Την 6η Νοεμβρίου, ο Καλλάρης έστελνε την υπ΄ αριθμόν 599 διαταγή, με την οποία όριζε το συνταγματάρχη Νικ. Δελαγραμμάτικα, Διοικητή συντάγματος το οποίο θα είχε την επιμέλεια των επιχειρήσεων. Ο στρατός επιβιβάσθηκε στα ατμόπλοια που θα μας έφερναν από θαλάσσης την λευτεριά και την 9η , του Νοέμβρη, απόπλευσαν από Θεσσαλονίκη για Χίο.  11 Νοεμβρίου, δέκα το πρωί. Ο στόλος της ελευθερίας αποτελούμενος από Μοίρα Ευδρόμων και οπλιταγωγών, έφθασε έξω από το λιμάνι της Χίου. Αμέσως αποβιβάστηκε αντιπροσωπεία των αρχηγών στόλου και στρατού, η οποία μετέβη στο διοικητήριο και ζήτησε από τις τουρκικές αρχές την παράδοση του νησιού στις ελληνικές δυνάμεις. Oι τουρκικές πολιτικές αρχές εδέχθησαν. Αρνήθηκε όμως ο στρατιωτικός διοικητής, συνταγματάρχης Ζιχνή Μπέης. Ο ικανότατος αυτός στρατιώτης, δήλωσε ότι θα υπεραμυνθεί μέχρις εσχάτων, ώστε να διασώσει την τιμή του Οθωμανικού στρατού και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.  Ακολούθησε η απόβαση στο «Κοντάρι» και η έναρξη των εχθροπραξιών.  Τη 18η Νοεμβρίου, κατάπλευσε ανοιχτά της Βολισσού το πλοίο «Μακεδονία», το οποίο άρχισε το βομβαρδισμό της Μονής Μουνδών, όπου υπήρχε τμήμα τούρκικου στρατού. Ταυτόχρονα έκανε απόβαση ναυτικό άγημα το οποίο και τους αιχμαλώτισε. Ακολούθως, ο κυβερνήτης Λυκούργος Τσουκαλάς, έκαμε εθελοντικό σώμα από 147 Βολισσιανούς και ανθρώπους από τα γύρω χωριά οι οποίοι είχαν πάει στην Βολισσό για να υποδεχθούν το στρατό μας. Τους εκπαίδευσαν και τους όπλισαν με τουφέκια γκρα. Διοικητή είχαν το γιατρό Γ. Κοκράνη και υπαρχηγό το Μιχάλη Ι. Σκαρλάτο. Τόση ήταν η επιθυμία όλου του πληθυσμού στο να έχει συμμετοχή στην απελευθέρωση της πατρίδας ώστε να συμβούν και ορισμένα παράδοξα, άξια καταγραφής. Στα Λιμνιά, ο παπά - Κανάρης με το που φίλησε τη σημαία της πρώτης αποβατικής λέμβου έπεσε λιπόθυμος ψελλίζοντας: «Νυν απολύεις τον δούλο σου…».  Ο Ι . Γιούργαλης στο βιβλίο του «Η Πισπιλούντα της Χίου» (σελίδα 411), αναφέρει χωρίς να την κατονομάζει ότι κάποια γυναίκα, παραγκώνισε άνδρα και αντί αυτού έλαβε οπλισμό εκείνη. Κατονομάζει δε την ατρόμητη αδελφή του παππού μου, Παναγιώτα Γεωργ. Καριάμη, από την Ποταμιά, σύζυγο του Μιχαήλ παπα - Χριστοφή Λαγού, να βγαίνει περίπολο εφοδιασμένη με ένα τσεκούρι. Σε ερώτηση  «γιάντα παίρνει το τσικούρι για όπλον, είντα ημπορεί μ’ ευτό να κάμει» εκείνη απαντούσε: «ε, θα προκάμω να σκοτώσω έναν τουλάσιστον; Ύστερα ας με σκοτώσουν». Ο δε άνδρας της, προσβεβλημένος διότι λόγω ηλικίας δεν του έδωσαν όπλο, ακολουθούσε το περίπολο κραδαίνοντας ένα μαχαίρι σφαγής χοίρων. Τόσος μεγάλος ήταν ο πόθος των Βορειοχωρούσων στο να συμβάλλουν ενεργά στην απελευθέρωση του νησιού μας, ώστε οι Κουρουνιώτες, να είναι οπλισμένοι προ καιρού με όπλα τα οποία αγόραζαν από τα Δωδεκάνησα. Στη Λαγκάδα, οπλίστηκαν από όπλα τα οποία οι Τούρκοι στρατιώτες πέταξαν στον απόπατο, πριν τραπούν σε φυγή.  Έτσι άρχισε ο στενός αποκλεισμός των εχθρών οι οποίοι με βάση το Πιτυός, κρατούσαν τον Άγιο Μάρκο, τη Νέα Μονή, τους Άγιους Πατέρες, τον Κοχλία, τα Τέσσερα πηγάδια και την Αμυνθούντα. Ο δικός μας στρατός και οι εθελοντές κρατούσαν τις Καρυές, το Δαφνώνα, Άγιο Γιώργη Συκούση, Λιθί, Βολισσό, Φυτά, Καμπιά, Βίκι, Αμάδες, Καρδάμυλα, Λαγκάδα, και Συκιάδα.. Στα τέλη του Νοέμβρη οι Τούρκοι πιεζόμενοι από την πείνα έκαναν επιδρομές και λεηλατούσαν τα χωριά Κατάβαση, Διευχά και Κηπουριές. Την 5η Δεκεμβρίου Βολισσιανοί εθελοντές έστησαν ενέδρα, σε εχθρική περίπολο στα Διευχά. Αποτελούνταν από δεκαεπτά στρατιώτες, σκότωσαν τους δεκαπέντε. Οι εχθροί από τη Μονή Μουνδών έστειλαν άλλους τριάντα. Είχαν την ίδια τύχη, έζησαν περίπου δέκα που πήραν τα βουνά. Την ίδια μέρα, άλλο σώμα από σαράντα Τούρκους, έκανε επιδρομή στη Σιδηρούντα με σκοπό αρπαγή τροφίμων και λεηλασία. Η μικρή φρουρά του χωριού άνοιξε πυρ, άκουσαν οι Βολισσιανοί το σαματά και επιτέθηκαν. Αποτέλεσμα επτά νεκροί, ενώ οι υπόλοιποι έτρεχαν σαν λαγοί να κρυφτούν στον Κουκουδότσουμπο. Τη 14η Δεκεμβρίου, έφθασε στη Βολισσό ομάδα από 43, Ικαριώτες εθελοντές.Η επίθεση του Ελληνικού στρατού είχε ορισθεί για την 19η Δεκεμβρίου από όλα τα μέτωπα. Στον τομέα της Βολισσού υπήρχε μικτό τμήμα αποτελούμενο από Κρητικούς, υπό τον οπλαρχηγό Ευστρ. Βολάνη, Ικαριώτες, υπό τον Ευ. Κουκουδιά και Βολισσιανοί υπό την αρχηγία του λοχαγού, Γαββαθά. Είχαν λάβει εντολές να κατευθυνθούν μέσω Καταβάσεως και να καταλάβουν τα υψώματα δυτικά του Αγίου Ισιδώρου κοντά στο Πιτυός. Ακολούθως, όταν δουν την κύρια φάλαγγα να κατευθύνεται βόρεια, να προελάσουν προς το Όρος.  Το μικτό σώμα Βολισσού, στις επτά το πρωί, άρχισε την επίθεση εναντίων των Διευχών, Μονής Μουνδών, Κουκουλώνα και Κατάβασης. Τα προσορμισμένα πολεμικά πλοία βομβάρδιζαν την περιοχή. Μετά από τρίωρη μάχη ανάτρεψαν την αντίσταση των Τούρκων και έως τις τρεις το μεσημέρι είχαν καταλάβει όλη την ορεινή περιοχή Αγίου Ισιδώρου, Λιγαριά, Αχλάδα.  Στις επιχειρήσεις αυτές, αλλά στο τμήμα Καρδαμύλων, είχε ενεργό συμμετοχή ο γενναίος λοχίας Γ. Α. Μπουρνιάς, βετεράνος του 1897, εγγονός του Αντωνίου Μπουρνιά, διακεκριμένου ταγματάρχη του Μεγάλου Ναπολέοντα και αρχηγού των επαναστατών της Χίου το 1822. Ο Γιώργης Μπουρνιάς, άφησε τις εμπορικές επιχειρήσεις του, και παρά την ηλικία του με έγγραφη αίτηση, ζήτησε και κατετάγη λοχίας εθελοντής. Κατάρτισε εθελοντικό σώμα στην Αθήνα και με αυτό έφθασε στη Χίο για να φέρει σε πέρας, ό,τι είχε αρχίσει, με τόσο δραματική κατάληξη, ο παππούς του. Στην μάχη του «Καρφωτού», έδειξε απαράμιλλο θάρρος και ανδρεία.  Έτυχε θριαμβευτικής υποδοχής στα Καρδάμυλα τραγουδώντας του το πλήθος: «Είκοσι δύο ήτανε, οι δύο δεκανείς και ο λοχίας ο Μπουρνιάς επί κεφαλής ………………………………………… Φώναζαν οι παλιότουρκοι μακράν απ’ τον Μπουρνιά,  γιατί ο ανδρείος λόχος του μας σφάζει σαν αρνιά». Ο Διοικητής του Ιωάννης Σταρίδας, υπέβαλε αναφορά και πρόταση απονομής μεταλλίου. Μεταξύ των τραυματιών και ο Κουρουνώτης, Δ. Σαραντινός. Την 21η Δεκεμβρίου 1912, δεκαπέντε Τούρκοι αξιωματικοί μαζί με τετρακόσους δώδεκα στρατιώτες παραδόθηκαν στο απόσπασμα Γαββαθά, ο οποίος τους έστειλε στη Βολισσό. Για την ιστορία και μόνο, χωρίς να παραβλέπω τη συλλογική συμβολή όλων των Χίων και ειδικά των Καρδαμυλιτών στον κοινό και ιερό αγώνα για τη λευτεριά, δανείζομαι λίγες αράδες από το βιβλίο του σεβαστού μου κ. Γ. Χειλά: «Πριν μπει, όμως, μέσα ο ανθ/στής Σταρίδας στο χωριό είχαν μπει οι Κρητικοί αντάρτες ερχόμενοι από τη Λαγκάδα, τους υποδέχθηκαν οι Πυτιανοί με αφάνταστο ενθουσιασμό». ( ΠΙΤΥΟΣ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΜΟΥ- σελίδα 38) Θεωρώ απαραίτητη αυτή την παρέμβαση για να μη με χαρακτηρίσουν για στείρο τοπικισμό, όσοι ακούσουν να ομιλώ στην εργασία που θα παρουσιάσει ο κ. Γιάννης Μανωλάκης. Πάντως, όσο ζω, με τις ισχνές μου δυνάμεις θα τονίζω ότι  : «Το νησί μας και η περιοχή των Βορειοχώρων, δεν ελευθερώθηκε στις 11 του Νοέμβρη, όπως εσφαλμένα ή σκόπιμα , γιορτάζουν τόσα χρόνια την επέτειο στο νησί μας.  Στις 21 Δεκεμβρίου 1912 λευτερώθηκε η Χίος μας ». Του ΜΙΧΑΛΗ Γ. ΚΑΡΙΑΜΗ Συνταξ. Πλοιάρχου Ε.Ν.