ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΑ ΚΑΡΔΑΜΥΛΑ - Α'

Η ''Γριά'' από τα ''Σπήλια''

                                              

Πρώτες  ημέρες  του  Μάη ,  με   έναν  λαμπρό  ήλιο  Παντοκράτορα  , να   κυριαρχεί στο  καταγάλανο  ουράνιο  στερέωμα , και  με  τις  αχτίδες  του  να  χαδεύει  ερωτικά, να  κρυφογελά και  να  σμίγει  με  την  γη  της  Χίου,  που ντυμένη   με  όλα  της   τα    πούλουδα ,  και  σκορπώντας  στον   αιθέρα   τις   θείες   μυρωδιές   της  ,  βάλθηκε  η  ξελογιάστρα    να  τον  τρελάνει  .Εμείς  ενώ  είχαμε  κάνει  σχέδια  να  επισκεφθούμε  την  Παμφιλίδα , αφήσαμε πίσω  μας  την  Λαγκάδα , με  προορισμό  μας  την  γη  γύρω από  τα   Καρδάμυλα , και  δεν  χάσαμε  Περνώντας  πάνω  από   το  Βολοκρίδι  και  το  Δελφίνι ,  η  ευωδιά  του σπάρτου, της  ρίγανης , και  της  κολιτζάνας  μας  υποχρέωσαν  ακόπιαστα   να  φθάσουμε  στο συμπέρασμα  ότι  δεν   είναι  τυχαίο  όταν  μέσα  στο  αμέτρητο  σύμπλεγμα    των      πανέμορφων  Ελληνικών  νησιών , μόνο  την  Χίο  αποκάλεσαν  Μυροβόλο !!!

Μετά το Λησταρχειό , πριν  το τρίστρατο  του δρόμου  Λαγκάδας, Πιτυούς , Καρδαμύλων, ακολουθώντας  τον  δρόμο  που  υπάρχει , βρεθήκαμε  στα  Πυργιά που  τα  υπάρχοντα  ερείπια  και  η  ονομασία  σε  παραπέμπουν  στον  μεσαίωνα .Ακολουθώντας  τον  τσιμεντόδρομο, ο ποίος διέρχεται  μέσα  από τα χωράφια  των  ακούραστων Καρδαμυλιτών  νοικοκυραίων, φθάσαμε  στην  Τσούνα.  Το  καταστροφικό  πέρασμα της  φωτιάς και της ακαλαισθησίας των  ανθρώπινων  παρεμβάσεων  με  το φάντασμα της  ερειπωμένης  βίλας να  δεσπόζει  στον  χώρο , με  τις  αμέτρητες  μισοκαταστραμένες  περιφράξεις ,  και  την  αλόγιστη  χρίση  τσιμέντου  στο  πουθενά  και  για  το τίποτε , να  σε  γεμίζουν  θλίψη  .

Βιαστικά  αφήσαμε  την  περιοχή  με  προορισμό  τον  Άγιο  Κωνσταντίνο . Ανηφορίζουμε  λες  και  θέλουμε  να  έρθουμε  στο  ίδιο ύψος  και  επίπεδο  με το  κάστρο  της  Γριάς   που  στέκει  στο  απέναντι  ύψωμα . Η  θέα  φανταστική , με   ένα  κιτρινοπράσινο  χαλί  να  απλώνεται  στα  πόδια  σου  έως  μακριά  χαμηλά    και το  ανάλαφρο  αγέρι να  σου  χαδεύει  το  πρόσωπο , και  να  μπερδεύει  την  μυρωδιά του  σπάρτου  με  αυτήν  του  πεύκου  .  Την   μαγεία   της   θέας  από  τον   προαύλιο  χώρο  της  εκκλησιάς  αμαυρώνουν  και  πάλι  τα  έργα  των  ανθρώπων . Ένα  γύρω , ο  χώρος  είναι  σπαρμένος , με κάθε  είδους  ρημαγμένα  αυτοκίνητα , τρακτέρ , μηχανάκια  , ηλεκτρικές  συσκευές  και  ότι  άλλο  βάλει  ο  νους  του  ανθρώπου  και  σε κάνουν  να  απορείς  και  να  ρωτάς  .... ΓΙΑΤΙ  ; 

Κουλαλάς

Καθώς  ερευνάς  με  την ματιά σου όλη την περιοχή , μονολογείς  Βαραγγίνα , Καταλύματα ,Πυλί{α} , Νεράκι , Αυλώνας , Κονταμήτης ,Σελάδι ,Πλακούσσα , στο βάθος  ο  Μαλανδρής , το  Δελφίνι , ο κόλπος  της  Λαγκάδας .  Η περίφημη Καυκασία  χώρα  , των  αρχαίων  προγόνων  μας .  Τα ξωκλήσια , τα  διάσπαρτα  ερείπια  , τα  παλιά  πηγάδια  και  η  στοματική παράδοση  , αποδεικνύουν   ότι  η  περιοχή   εκατοικήτο  τον  μεσαίωνα  και  έσφυζε  ζωής  .  Παίρνουμε  τον  κατήφορο  με  προορισμό  το  ιστορικό ξωκλήσι της  Αγίας Μαρίνας, κτισμένο νοτιοανατολικά της Γριάς ,  κρυμμένο  μέσα  σε  έναν πευκώνα .Την  εκκλησία  έκτισε ο Βεζίρης  και   Αντιβασιλέας της Τύνιδας (ΜΟΥΣΤΑΦΑ – ΣΙΝΤΙ ή ΓΕΩΡΓΙΟΣ  ΣΤΡΑΒΕΛΑΚΗΣ  μετά του  αδελφού  του  ΙΩΑΝΝΗ, ο  οποίος ήταν  στρατιωτικός   διοικητής  Τύνιδος,  προς  τιμήν  του   πατέρα  τους  τον  οποίον έσφαξαν  οι  Τούρκοι  σε  αυτό  το  σημείο Σύμφωνα  με  τον  σεβαστό μου  φίλο  Ιστορικό των  Καρδαμύλων καπετάν ΑΓΓ.  ΑΓΓΕΛΙΔΑΚΗ,   έκτισε  στην Πόλη  TUNIS   στο κεντρικότερο  σημείο  τον  μεγαλοπρεπή  ναό  του  Αγίου Γεωργίου, εντοιχίζοντας επιγραφή  που  έγραφε,    ''ΟΘΩΜΑΝΟΣ ΤΟ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΣ  ΤΗ  ΠΙΣΤΗ'').  Λόγω   δε   της στρατηγικής θέσης έπαιξε  σημαντικό ρόλο στον  απελευθερωτικό  αγώνα  των Καρδαμυλιτών το  1912. Στέγασε  το  κέντρο διαβιβάσεων, το  επιτελείο  των επιχειρήσεων , ήταν  νοσοκομείο  και σταθμός συγκέντρωσης των Τούρκων αιχμαλώτων.

Περνάμε  βιαστικά  μέσα  από  το  Χωριό , την   Ράχη , τον  Σκαρδανά  , χώρο φανταστικό  για  πεζοπορίες  και  περιπάτους , με  αμέτρητα  ξωκλήσια  να στολίζουν την  καταπράσινη περιοχή,  Αγ. Γιάννης, Αγ. Δημήτρης, Αγ. Κηρύκος, Αγ. Βασίλειος, Αγ. Γεώργιος, Αγ. Πλάτωνας,  Αγ. Βαρβάρα, μερικά  από  αυτά  που πρόλαβα να  διαβάσω  στις  πινακίδες.  Συνεχίζουμε  τον  καλής  βατότητας αγροτικό  δρόμο  μέσα  από  οργιώδη  βλάστηση  με  το  συνεχές  κελάηδισμα  των πουλιών  να  μας  μαγεύει  να  αποσπά  την  σκέψη  και  την  προσοχή  μας. Χωρίς  να  μπούμε στα  Πάρπαντα, τον Αντάρειο, και τον  Βαμβακά, διερχόμεθα  από  την  περιοχή  των  Λουτρών, θέση  με  αρχαιολογικό  ενδιαφέρον,  πλούσια σε βλάστηση, με  αμπέλια,  αγροικίες  και  ένα  ναΐσκο  κόσμημα, την Αγ. Ειρήνη  με  πεντακάθαρο  προαύλιο  διαμορφωμένο να  φιλοξενεί  επισκέπτες, με  παντού  διάσπαρτα  ερείπια  κτισμάτων  που  σε  υποχρεώνουν  να  θυμηθείς  την ιστορία  της  φημισμένης  Καρδαμυλίας  χώρας  .

Προφήτης Ηλίας

Η γη η  περικλειομένη  μεταξύ  της  Άμπελου, Σκήτωνα, Κοίλων, Δελφινίου ήταν  διάσπαρτη  από  μικρούς  οικισμούς : Μηλιές, Αρωγευτές, Παληοεκλησιά, Αντάρειος, Πλακκούσα, Παλιά   Φραγκιά,  Νησί,  Φραγκοχώρι,  Πάρπαντα, Βρουλίδια,  Λιμνί, Αγρελιάς, Βενετίκων, Πυλιά, Κάτω Λάκκα, Μερσίνια, Λυγαρόλακκος,  Σκινωπό,  Ανήλιος,  Μεσοράχη,  Καμίνια,  Βαθιά  Λίμνη, Σκούκλα  με  το  φανταστικό  σπήλαιο  της (το οποίο δεν  επισκεφθήκαμε  σήμερα), Περιβολάκι, Βλυχάδα, Γιόσωνας, Σηρικάρης, Μαύρος Κάμπος, καταλύμματα και  τόσοι  άλλοι  με  άγνωστες ονομασίες  ή  το  πιθανότερο  αυτά  τα  μικρά  χωριά ,να  ήταν  γνωστά  με  τα  ονόματα  των  εκκλησιών  τους  τα  σημερινά  ξωκλήσια . Η  παράδοση  θέλει  εικοσιτέσσερα  χωριουδάκια  τα  οποία  δεχόντουσαν  καταστροφικές  επιθέσεις  πειρατών  . Κάτω  από  αυτό  το  πρίσμα  μετά  από  κάθε, φονική  επιδρομή , οι  οικισμοί  λιγόστευαν  , συσπειρώνονταν  γύρω  από   ασφαλέστερους  οικιστικούς  χώρους  ,  έως  ότου  τελικά  επέλεξαν  σαν  ασφαλή  χώρο  τα Άνω  Καρδάμυλα (Χωριό).  Τα  περιέβαλάν  με  τοίχος  και  πύργους. Τα  έζωσαν με  Βίγλες,,  με  πρώτη  τον   Παλιόπυργο, του Δελφινίου. Το Πήλιαστρο,  στο Στροβίλι.  Την  Μεγάλη  Βίγλα , στον  Βαμβακά .  Αυτήν  της  Γριάς   και της Οράς  (Ουράς), στα  όρια  των  Αμάδων.

Ξακουστοί   πολέμαρχοι  ,  ηγήτορες   υπερασπίσθηκαν  την   Άγια  γη  και  τους ανθρώπους  της  από  φονικές   επιβουλές   γιαυτό   και   τα  ονόματα  τους  έφθασαν έως  τις  ημέρες  μας  σαν  παραμύθια . Από  την  παράδοση  είναι  γνωστός  ο ήρωας των  μεσαιωνικών  Καρδαμύλων, Διακο - Χαρτουλάρης, ο οποίος  με  την  ανδρία και την  εξυπνάδα του  ήταν  ο φόβος  και ο  τρόμος  των  Αλτζερίνων  Κουρσάρων. Όταν  σκοτώθηκε, την  θέση  του  παίρνει ο Πατσός. Υπερασπιστής  των  Κοίλων ο  Κωνσταντίνος  Αγγελικούσης. Ενώ  το  κάστρο  του  Μαύρου  στον  Σκήτωνα, και  τα  πανωχώρια    υπεράσπιζε  ο  Μάξιμος  Μαργούνιος   , ο  επιλεγόμενος και Μαργουνάς. Για  να  καταλάβουμε  την  οικιστική  διασπορά  της  τότε  εποχής  θα πρέπει  να  τονίσουμε  ότι  την  περιοχή  από  τα  Λουτρά  έως  την  Μεγάλη  Βίγλα όπου  και  ο πύργος  του   Καματερού  την  ονόμαζαν  "Μέσα  εκεί" μια  και  ήταν η  πιο  κατοικημένη , σε  αντίθεση  με  την  περιοχή  των  σημερινών  Καρδαμύλων την οποία   αποκαλούσαν  "Έξω  κει''. 

Και  τότε … τον   ειρμό   της σκέψης   σταμάτησε  ο γλυκός  μελωδικός  ήχος  του Τζουρά   του  οδηγού   και  ξεναγού,  στην  γη των προπατόρων του, αδελφικού  φίλου  Μανόλη  Γ. Φύσσα.   Θεία  πανδαισία. Αρμονικά  ανακατεμένοι  ήχοι  ανθρώπινης φωνής, Τζουρά, Καμπάνας, κελάηδισμα πουλιών, θρόισμα κλαδιών, βελάσματα, βογγάρισμα  τ‘αγέρα μαζί  με  την  δόνηση  της καρδιάς και τη θεία μελωδία των σφαιρών του σύμπαντος, έφεραν ξέσπασμα συναισθημάτων και συσσωρευμένου  εσωτερικού  φόρτου  από  τις  εικόνες  που είδαμε σήμερα.  Αποτέλεσμα ... έναν  ζεϊμπέκικο  χορό  μες  το  καταμεσήμερο , που  δεν ήταν  τίποτε  άλλο  παρά  ένα  παρορμητικό  ευχαριστώ  από  βάθους  καρδίας μου, στον  Θείο  Δημιουργό  για  την  φύση  που  έπλασε.     

Βλυχάδα

Σύντομο  προσφάϊ. Λίγο  ψωμί, Πιτυανό  τυρί, ντομάτες, όρεξη  πολύ και ... μετά  δρόμο, με σύντομο  σταθμό  στην  Κουκουναριά, στον  Πλάτανο.  Χώρος παραδείσιος με πηγάδες, μάγκανα, αρδευτικά   συστήματα  και  χτιστά νεραγόγια για να  πηγαίνει  το  νερό σε στέρνες, κατασκευασμένες από  αρχαία  μέλη, καλαμιώνες, τοιχογύρια, αγροτικοί  οικίσκοι  που  κάποτε στέγαζαν ζωές και όνειρα.  Συστάδες  με  οπωροφόρα  δένδρα  περιμένουν  το  χέρι  του  διαβάτη  να δρέψει  τους  ώριμους  καρπούς, που  δυστυχώς, θα πέσουν  και θα  μείνουν στη γη,  μια και  οι  άνθρωποι  έφυγαν  για ξένους τόπους  και  αφιλόξενες  πολιτείες. Να  αναπνέουν  καυσαέριο αντί για καθαρό αγέρα, και να  γεύονται  υποκατάστατα  τροφών  και  φρούτα  ωριμασμένα  με  ορμόνες.

Έως  τώρα  μας  έκαμαν εντύπωση οι  καλής  βατότητας τσιμεντοστρωμένοι  αγροτικοί  δρόμοι. Μάθαμε  λοιπόν  ότι  οι  τετραπέρατοι, πρακτικοί  και  σοφοί Καρδαμυλίτες σε κάθε  κηδεία αντί στεφάνων  και  κομποφανειών, έκαναν δωρεές για να εκτελέσουν  ένα  κοινωφελές  έργο.  Εάν  αυτό  είναι  αλήθεια τότε  αποδεικνύει την  ξεχωριστή  πρόοδο  αυτών  των  προικισμένων  ανθρώπων. Θα πρέπει  να αποτελέσουν παράδειγμα   και  για  τους  υπόλοιπους κατοίκους του νησιού μας. 

Επόμενος  σταθμός   μας  του  Ζέπου  στα  Βρουλίδια  όπου φθάσαμε  ακολουθόντας  έναν κακής  βατότητας  δρόμο, και μερικές  φορές  αναγκαστήκαμε  να   κατέβουμε από  το  μικρό    αυτοκίνητο.  Θαυμάσαμε  τις  φανταστικές    και πεντακάθαρες  παραλίες. Στο Λιμνί  μετά  την  βοτσαλωτή  παραλία , υπάρχει   ένας  ερειπωμένος  οικίσκος  και   δίπλα   το  χτιστό  καμίνι. Ένα  από  τα  αμέτρητα της παράλιας περιοχής  έως  τον  Άγιο  Γιάννη   στο  Θόλος, τα καμίνια αυτά είναι η  κύρια  αιτία  της  ολοσχερούς  αποψίλωσης  των  βουνών  της  Χίου  από  Χώρας έως τα  Κοίλα και  το  Πιτυός. Εξαφάνισαν ακόμα και τα  άγρια  δένδρα, τα  οποία χρησιμοποίησαν  σαν  καύσιμο  ύλη  για  την  ασβεστοποιεία (Άλλες αιτίες η χρήση του  ξύλου  σαν  οικοδομικού  υλικού  αλλά  και  για  τις  ναυπηγήσεις). 

Δύο  κτίσματα  με  ωραία  πέτρινη  τοιχοποιία,  από  την  επάνω  πλευρά   του δρόμου  μας  προκαλούν  το  ενδιαφέρον . Παρ όλη  την  ζέστη  και  τον φόβο  των φιδιών  που  συναντήσαμε  σε  όλη  την διαδρομή, αποφασίσαμε να τα  επισκεφθούμε και  δεν  χάσαμε. Ήταν δύο πατητήρια από  αυτά  που  σπάνια πλέον  συναντάς στην  Χίο, και  πιστεύω  ότι  κάποιος  φορέας  θα  έπρεπε  να αναλάβει  να τα  σώσει. Ας  ασχοληθεί  κάποιος υπεύθυνα με μεράκι για  την  διάσωση της   πολιτιστικής  μας  κληρονομιάς , προτού  είναι  πολύ  αργά .

Σπήλια

Εις  το  επάνω  και  μεγαλύτερο  κτίσμα  ,  το   οποίο   χωρίς   λόγο   έχει   υποστεί μεγάλες  φθορές ,  είναι  εντοιχισμένα  αρχαία   μέλη ,  προφανώς  Ρωμαϊκού    τύπου ελαιοτριβείου  όπως  αποδεικνύει  το  μισό  πέτρινο  τύμπανο  με  την  σκαλιστή  Ροή{ αυλάκι } , που   αποτελεί   μέρος   της   τοιχοδομής   στην   νοτιοδυτική  γωνία   του οικίσκου,  και  δείχνει  την  αέναη  ύπαρξη  των  ανθρώπων  της  περιοχής   αλλά  και με  τις  ίδιες  ασχολίες   για  την  επιβίωση .

Ο  κακός  δρόμος  καταλήγει  σε  μια  πέτρινη   γλώσσα   μέσα   στην   θάλασσα , όπου  δεσπόζει   το  ερείπιο  ενός   πέτρινου   τελωνείου   που   έλεγχε  την  ποσότητα των  εξαγομένων ,  μια   και   η  περιοχή   αυτή   ήταν   φημισμένη  για  τα  εκλεκτά της   κρασιά. Βαδίσαμε  έως  την  άκρη  της  στεριάς , εκεί  που  αρχινά  και  τελειώνει  η  θάλασσα. Καθίσαμε   με   τα  πόδια  μέσα    στο  νερό, όχι για να ξαποστάσουμε, μα για να νοιώσουμε  το  κάλπικο  της  χάδι, και  να ακούσουμε τις ψεύτικες  υποσχέσεις, και  τα  παρακάλια της πλανεύτρας πεντάμορφης Κυράς. Είχαμε βαλαντώσει και οι τρεις  της  παρέας, αφημένοι  στις  αναμνήσεις μας, και  αναπολώντας  τις  θύμησες  μας, ταξιδεύαμε στην αγκαλιά της παντοτινής και αξέχαστης  αγαπημένης, που  μας  πότισε  μόνο αρμύρα, πόνους, καημούς, βάσανα και  έφαγε  τα  ποιο καλά  χρόνια  της  ζωής  μας, μια  και  η συντροφιά  απαρτίζετε από  έναν  Καπετάνιο, (εμένα). Έναν  Μηχανικό (Μανώλη Φύσσα). και έναν  Ασυρματιστή (Κωνσταντή Τσίγκο). 

Όρσε πουτάνα θάλασσα... δυο φάσκελα για πληρωμή  σου  !!!       
                                                                     

Ξαφνιασμένοι οι άλλοι δυο της παρέας πεταχτή κανε  επάνω, και με κοιτούσαν  απορημένοι  να  μουντζώνω με δάκρυα στα μάτια  προς  την  μεριά  της  θάλασσας, συμπληρώνοντας  ''Σκρόφα'' !
Και ενώ   οι άλλοι  γελάγανε, ξανάπα χωρίς να το πιστεύω ...  Πάμε  να  μη  την  βλέπω  .                                              Πήραμε τον ανήφορο, κάποια στιγμή γυρίσαμε  και  αγναντεύαμε   τις δαντελωτές ακτές με τους μοναδικούς ορμίσκους και τις  πεντακάθαρες ''Βάλες'' με  τα  βότσαλα  τους  να λάμπουν σαν    πετράδια  στο  φως  του  ήλιου . Τι  αμαρτία  ,  αυτά  τα ζηλεμένα  μέρη  να  μη  τα  γνωρίζουν  παρά  ελάχιστοι  άνθρωποι  !

Καρδάμυλα το ''Χωριό''

Κοιταχθήκαμε  μεταξύ  μας ,  χωρίς  να  πούμε   κουβέντα  συνεννοηθήκαμε έπρεπε  αυτή  η  εκδρομή  να  είναι  ξεχωριστή , χαράξαμε    λοιπόν  ρότα ,  και όπως  θα  λέγαμε  στην   γλώσσα   μας  σαν  ναυτικοί   όταν   σαλπάρουμε 
''Πρόσω ολοταχώς  για  τον  προορισμό μας''.  Τα  Θεόκηπα  !

Μιχάλης  Γ .  Καριάμης